یادداشت؛ علیرضا کیهان پور:
تخم‌مرغ، بر شانه خون آشام خیانت و جنایت واسطه‌ها و دلالان از خدا بی خبر سفره مردم
فاخته- تحلیل علمی، دقیق و ساختاری بر نقش مخرب دلالی مدرن در بازار تخم‌مرغ ایران
کلیدواژه‌ها
دلالی، واسطه‌گری، بازار تخم‌مرغ، فساد ساختاری، زنجیره تأمین، فاصله قیمت تولید تا مصرف، زیست‌شناسی فسادپذیری، تخم‌مرغ، سفره معیشت، امنیت غذایی
اشاره
تخم‌مرغ، این ماده پروتئینی ساده و استراتژیک، سال‌هاست که یکی از ارکان تغذیه ایرانیان، به‌ویژه طبقه متوسط و ضعیف است. اما در میانه‌ی تابستان ۱۴۰۴، قیمت آن به‌طرز هولناکی به حدود ۲۰۰ هزار تومان برای هر شانه رسیده است؛ آن هم در حالی که قیمت درب مرغداری کمتر از ۵۰ هزار تومان است.
این فاصله ۴ برابری، نه از جنس عرضه و تقاضاست، نه تورم جهانی، نه حتی کمبود نهاده، بلکه از دل دلالی افسارگسیخته و واسطه‌گری‌های سازمان‌یافته‌ای می‌آید که بی‌محابا خون سفره مردم را می‌مکند.
کالبدشکافی زنجیره تخم‌مرغ؛ از تخم‌گذاری تا فروش نهایی
تخم‌مرغ چگونه به‌وجود می‌آید؟
یک مرغ تخم‌گذار صنعتی، روزانه یک تخم تولید می‌کند.
با جیره متعادل (کنجاله، ذرت، آب، ویتامین و پروبیوتیک)، هر تخم‌مرغ در تابستان با هزینه‌ای حدود ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ تومان تمام می‌شود.
با احتساب استهلاک، برق، حمل و نرخ سود تولیدکننده، فروش درب مرغداری بین ۴۵ تا ۵۵ هزار تومان به ازای هر شانه‌ی ۳۰ عددی منطقی است.
چه می‌شود که قیمت به حدود ۲۰۰ هزار تومان در اوج گرما می‌رسد؟
اینجا نه یک واسطه، بلکه یک کاروانسرا از حلقه‌های دلالی شکل می‌گیرد:
دلال مرغداری: خرید تخم‌مرغ از مرغدار با نقدینگی سریع
بارفروش میدان‌دار: قیمت‌گذاری دوباره با بازی روانی "کمه"
سردخانه‌دار: احتکار کوتاه‌مدت برای افزایش قیمت
وانتی و عمده‌فروش خرده‌پا: افزایش قیمت به‌دلیل هزینه حمل و عرضه قطره‌ای
سوپرمارکت: قیمت‌گذاری نهایی بدون نظارت بر سود
تحلیل علمی پدیده دلالی؛ چرا واسطه‌ها بلای جان سفره شده‌اند؟
۱. دلال، نه توزیع‌کننده بلکه "پارازيت زنجیره" است
توزیع‌کننده واقعی، با حداقل سود، کالا را از تولید به مصرف می‌رساند.
اما دلال امروزی، کالا را از تولیدکننده می‌رباید و با استفاده از خلأ عرضه و اطلاعات، قیمت‌سازی می‌کند.
۲. فسادپذیری تخم‌مرغ، ابزار زورگیری دلالان
در هوای گرم، تخم‌مرغ بیش از ۲۴–۴۸ ساعت دوام نمی‌آورد.
مرغدار ناچار است فوری محصول را بفروشد؛ این یعنی قدرت چانه‌زنی صفر.
دلال با سوءاستفاده از این ویژگی زیستی، خرید ارزان با تهدید فساد و فروش گران با بهانه "کمبود" انجام می‌دهد.
پیامدهای واسطه‌گری افسارگسیخته بر جامعه و اخلاق
۱. سفره مردم؛ میدان تاخت‌وتاز سوداگران
تخم‌مرغ روزگاری غذای نجات‌بخش اقشار ضعیف بود.
اما امروز، با قیمت ۶۵۰۰–۷۰۰۰ تومان برای هر عدد، یک خانواده ۵ نفره با تخم‌مرغ هم نمی‌تواند شکم خود را سیر کند.
۲.مرغدار قربانی نظام ناعادلانه
مرغداری که نهاده را با قیمت آزاد تهیه کرده و با وام و بدهی تولید می‌کند، باید به دلال بفروشد چون بازار مستقیم ندارد.
سود کل زنجیره می‌رسد به حلقه‌هایی که هیچ تخمی نگذاشته و هرگز نمی گذارند.
۳. افسردگی تغذیه‌ای در جامعه
کاهش مصرف پروتئین، به‌ویژه در کودکان و نوجوانان
ظهور بحران بی‌انرژی بودن دانش‌آموزان در مدارس
وابستگی بیشتر به غذاهای بی‌ارزش و فست‌فودهای بیماری‌زا
مقایسه تطبیقی با دنیا؛ چرا ما اینگونه‌ایم؟
آلمان:
پلتفرم‌های دیجیتال رسمی، قیمت لحظه‌ای تخم‌مرغ را از مرغداری تا فروشگاه اعلام می‌کنند.
سود حداکثری مجاز ۱۲٪.
ترکیه:
اتحادیه‌های تولیدکننده مستقیماً با فروشگاه‌های زنجیره‌ای قرارداد دارند.
صادرات تخم‌مرغ، منوط به تأمین کامل بازار داخلی است.
هند:
بازارهای کشاورز به مصرف‌کننده (Farmers' Market) بخشی از سیاست تغذیه‌ای هستند.
خرید دلالی جرم اقتصادی محسوب می‌شود.
اما در ایران، هنوز هم دلالان می‌خرند، پنهان می‌کنند، و قطره‌چکانی عرضه می‌کنند تا قیمت بسازند.
راهکارهای مردمی علیه دلالی
۱. خرید مستقیم از مرغداری‌ها یا فروشگاه‌های تعاونی کارگری
۲. ایجاد کانال‌های مردمی توزیع در مساجد، محلات، کارخانه‌ها
۳. پویش رسانه‌ای برای معرفی مرغدارهای شریف و دلال‌های فاسد
۴. استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای گزارش تخلفات قیمتی
۵. ذخیره‌سازی خانوادگی کوتاه‌مدت با گردش دسته‌جمعی
۶. مطالبه‌گری عمومی از اتحادیه‌ها برای قیمت‌گذاری شفاف
نگاه اخلاقی؛ آیا هنوز چیزی از وجدان کاری باقی مانده؟
وقتی تخم یک مرغ با هزار سختی، در گرمای سالن‌های بسته و بدون هوای سالم گذاشته می‌شود،
و آن تخم را کسی که حتی دستش به پر مرغ هم نخورده، با ۳۰۰ درصد سود می‌فروشد...
آیا هنوز باید نامش را کسب گذاشت؟
این پرسش تلخ است، اما لازم:
«مسلمانی آن است که برای خود نمی‌پسندی، برای دیگران نیز نپسند.»
«انصاف، نیمی از دین است.»
و اما سخن پایانی
دلالی در بازار تخم‌مرغ، نه یک شغل، که خیانت و جنایتی علیه عدالت غذایی و کرامت مردم ایران است.
فاصله میان تولید و مصرف، آینه‌ای از شکاف اخلاق و اقتصاد است.
تا زمانی که ما مردم، بی‌تفاوت باشیم،
و تا وقتی که دلال‌ها بی‌پاسخ بمانند،
هیچ تخم‌مرغی، حتی با طلا هم‌وزن شود، ارزشش را ندارد.
بیاییم "همه باهم کارزار نه به خرید تخم مرغ از دلالان خیانتکار" را آغاز کنیم شاید راه امیدی گشوده شود./ 695
علیرضا کیهان‌پور
دسترسی سریع
بخش های مفید
راه های ارتباطی
