وضعیت تولید و رشد پروتیین سفید حیوانی در اوراسیا / بخش نخست کشور تاجیکستان

فاخته- بنا بر اعلام وزارت کشاورزی تاجیکستان طی ۹ ماهه اول سال جاری میزان تولید ماهی به ۲۳ هزار تُن رسیده که  نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۵۷ تُن افزایش داشته است.در حال حاضر حدود ۴۰۰ شرکت و مزارع پرورش ماهی  با مساحت حدود ۲۸۰۰ هکتار وجود دارد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته این صنعت جوان و نوپا ، ۱۵ استخر بیشتر و ۳۵ هکتار افزایش یافته است. برنامه توسعه شیلات تاجیکستان برای سال های"۲۰۲۲ تا ۲۰۲۷"در این کشور در حال اجرا است، این برنامه زمینه خوبی را برای توسعه صنعت شیلات در تاجیکستان ایجاد کرد و در این راستا مدیر انجمن شیلات تاجیکستان از کمبود بیش از ۳۰۰ نفر متخصص در ۴۰۰ شرکت پرورش ماهی در این کشور تاکید دارد.

افزایش تولید گوشت مرغ  و تخم مرغ در تاجیکستان

براساس گزارش خبرگزاری اوستا، تولید گوشت مرغ و تخم مرغ در جمهوری تاجیکستان افزایش یافته است. بر اساس گزارش وزارت کشاورزی تاجیکستان، از ابتدای سال جاری در این کشور بیش از ۴۰ هزار تن گوشت مرغ تولید شده است. این میزان نسبت به دوره ماه‌های ژانویه الی سپتامبر سال گذشته ۱۱/۲ درصد بیشتر می‌باشد.

در ولایت سغد بیش از ۲۰ هزار تن گوشت مرغ تولید شده که نسبت به سال گذشته ۳/۲ درصد رشد داشته است. این میزان در استان ختلان ۱۲ هزار تن تولید با ۲۵ درصد رشد اعلام شده است. 

در این دوره همچنین تولید تخم مرغ نیز افزایش یافته و با ۲۵ درصد رشد نسبت به دوره ۹ ماهه سال گذشته به بیش از یک میلیون عدد تخم مرغ تولید رسیده است.
 علیرغم افزایش تولید گوشت و تخم مرغ قیمت این محصولات نیز افزایش یافته است. در حال حاضر یک عدد تخم مرغ ۲ سامانی و یک بسته بزرگ (شانه ۳۰ عددی) تخم مرغ را می‌توان به قیمت ۵۵ تا ۶۰ سامانی خریداری کرد.

تحلیل ظرفیت های شیلاتی تاجیکیستان

در حال حاضر بخش پرورش ماهی در تاجیکستان نقش کمی در توسعه اقتصاد این کشور دارد. در دسترس بودن منابع گسترده آب (حوضچه ها، مخازن، دریاچه ها، رودخانه ها و کانال های آب)، زمینه خوبی برای پرورش ماهی در این کشور فراهم ساخته است.

پرورش ماهی در تاجیکستان از ۴۰۰۰ تن در سال ۱۹۹۱ به ۲۱۴ تن در سال ۲۰۰۶ کاهش یافته است. در نتیجه، سرانه مصرف ماهی در مقایسه با دیگر کشور ها به کمتر از ۰.۵ کیلوگرم کاهش یافته است.

در دهه ۱۹۸۰ پرورش ماهی در تاجیکستان با ساخت مخازن فرخادسکی و کراکیوم در این کشور آغاز شد، به طور کلی می توان گفت شمال جمهوری تاجیکستان‌ از لحاظ پرورش ماهی بیشترین توسعه را به خود اختصاص داده است. در اوایل دهه ۱۹۶۰ دولت برنامه ای در مقیاس بزرگ از توسعه پرورش ماهی را انجام داد. تحت این برنامه مزارع پرورش ماهی با مساحت حدود دو هکتار تأسیس شد.

پرورش ماهی در تاجیکستان

مهمترین گونه های پرورش ماهی در تاجیکستان عبارت است از:

کپور معمولی
کپور نقره ای
کپور چمن
کپور اروپایی
کپور علفی (آمور)
ماهی خاویاری
ماهی شور و شاه ماهی
قزل آلا
ماهی خال مخالی
و …
پرورش ماهی در تاجیکستان تا قبل از استقلال این کشور، ۷۰ تا ۸۰ درصد از نیاز بازار به این محصول را تأمین می کرد؛ اما بعد از استقلال تاجیکستان، روند اصلاحات اقتصادی در این کشور منجر به کاهش تولید و همچنین بخشیدن صنعت پرورش ماهی به بخش خصوصی شیلات شد. فرآیند خصوصی سازی بخش شیلات و آبزی پروری و همچنین ضعف اداره این صنعت باعث منفی شدن تولید و در برخی موارد تعطیلی بسیاری از مزارع پرورش ماهی شد.

همچنین بحران اقتصادی، شکستن ارتباطات و کاهش چشمگیر تجارت با اتحاد جماهیر شوروی سابق باعث شد مواد اولیه پرورش ماهی مانند خوراک ماهی و تجهیزات تخم چشم زده ماهی قزل آلا در دسترس پرورش دهندگان ماهی قرار نگیرد و یا محدود باشد برای همین این دوران برای پرورش ماهی در تاجیکستان دوران فاجعه بار تلقی می شود.

پیشرفت و گسترش پرورش ماهی در تاجیکستان با ساخت دو حوزه اصلی ذخیره آب آغاز شد. توسعه آبزی پروری از سال ۱۹۶۰ آغاز شد که دولت توسعه فرهنگ ماهی را در مقیاس بزرگ انجام داد. دولت تاجیکستان با برنامه ریزی دقیق و ایجاد چندین مزرعه ماهی و مراکز تحقیقاتی و آموزشی توانست این صنعت را از رکود در بیاورد.

پرورش ماهی در تاجیکستان

با استقلال این کشور و پس از آن اصلاحات اقتصادی، پرورش ماهی در تاجیکستان تا حدودی خصوصی شد، اما در اوایل خصوصی سازی، این صنعت فاقد پشتیبانی فنی و سیاسی مناسب بود. برای همین تولید ماهی از ۴۰۰۰ تن به ۲۰۰ تن در سال کاهش یافت؛ اما این کاهش فقط به دلیل ضعیف اقتصادی و استقلال این کشور نبوده است. در ادامه شما را با برخی از دلایل کاهش تولید ماهی در تاجیکستان آشنا خواهیم کرد:

فرایند خصوصی سازی
ضعف مدیریت و انقباض شدید این صنعت
بحران و درگیری های مدنی و
پروسه مختل شدن مبادلات فنی و تجارت میان اتحاد جماهیر شوروی سابق
کمبود عرضه و هزینه های بالای ورودی
تشدید تسهیلات و کمبود آن
عدم پشتیبانی از تحقیق و توسعه
در نتیجه این عوامل و عوامل دیگر باعث شد صنعت پرورش ماهی در تاجیکستان به شدت افول کند. در حال حاضر، این بخش به آرامی در حال بهبود است.
برخی از کارآفرینان در تاجیکستان در حال انجام اقداماتی احتیاطی در این زمینه هستند تا تأسیسات قدیمی را که بیش از ۲۵ سال با رشد اندکی روبه بودند را بازسازی و با و اتخاذ فناوریهای جدید به چرخه اقتصادی این کشور بازگرداند.

شرایط کنونی پرورش ماهی در تاجیکستان

با گذشت زمان و پیشرفت کشور تاجیکستان شرکت های زیادی در سال های اخیر وارد این بخش از صنعت شده اند. صنعت پرورش ماهی در تاجیکستان امسال با پیشرفت چشمگیری روبرو بوده است. به طوری که محصولات تولیدی این کشور به کشورهای همسایه و کشورهای اروپایی صادر می شود.

 ارزش تولید و پرورش ماهی در تاجیکستان در طی ۲۸ سال گذشته یعنی تا سال ۲۰۱۶ به بیشترین مقدار خود (۱،۱۰۰.۰۰ تن) رسیده است. در حالی که این شاخص تا سال ۲۰۱۳ به حداکثر و در ۱۹۹۵ به حداقل مقدار خود رسیده است.

دلیل این پیشرفت، توجه به سیاست های به وجود آمده بعد از استقلال این کشور از شوروی سابق است.

تاجیکستان براساس شاخص های اقتصادی، یکصد و نهمین اقتصاد صادراتی جهان است. در سال ۲۰۱۷، تاجیکستان ۹۳۹ میلیون دلار صادرات داشته است که در قبال آن بیشترین واردات را نیز به خود اختصاص داده است. در میان محصولات صادراتی این کشور، صادرات ماهی پرورشی نیز به چشم می خورد./530

علیرضا کیهان پور