یادداشت؛ علیرضا کیهان پور:
کاپوچینوی طبیعی تنگه هرمز؛ وقتی دریا کف میکند؛ هشدار سفید بر پهنه آبی جنوب ایران
فاخته- مقدمه: در روزهای اخیر، تصاویری از سواحل تنگه هرمز در شبکههای اجتماعی و رسانههای محلی منتشر شده است که سطح آب دریا را پوشیده از کفهای قهوهای–سفید نشان میداد؛ منظرهای که بسیاری از مردم با شوخی و شگفتی آن را «کاپوچینوی دریایی» نامیدند. اما پشت این تصویر فریبنده، واقعیتی جدی، چندلایه و هشداردهنده نهفته است؛ واقعیتی که به سلامت اکوسیستم دریایی، کیفیت آب، معیشت صیادان و حتی امنیت غذایی جنوب کشور گره خورده است.
کاپوچینوی دریایی چیست؟
اصطلاح «کاپوچینوی دریایی» یک تعبیر رسانهای برای تجمع غیرطبیعی کفهای پایدار (Sea Foam) روی سطح آب است. این کفها در حالت طبیعی میتوانند در اثر شکستن امواج و وجود مواد آلی محلول ایجاد شوند، اما وقتی رنگ، حجم، پایداری و گستره آنها غیرعادی میشود، زنگ خطر به صدا درمیآید.
دلایل علمی شکلگیری کفهای غیرعادی در تنگه هرمز
۱. شکوفایی جلبکی (Algal Bloom)
افزایش ناگهانی فیتوپلانکتونها، بهویژه گونههای مضر، باعث آزاد شدن ترکیبات آلی سطحفعال میشود که کف پایدار تولید میکنند. این پدیده میتواند:
اکسیژن محلول آب را کاهش دهد
موجب مرگ آبزیان کفزی و ماهیان شود
زنجیره غذایی را مختل کند
۲. ورود فاضلابهای شهری و صنعتی
تخلیه مستقیم یا غیرمستقیم:
فاضلاب شهری بندرها
پساب صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
روانآبهای آلوده کشاورزی
باعث افزایش مواد شوینده، فسفر و نیتروژن در آب میشود؛ ترکیباتی که مستقیماً کفزایی را تشدید میکنند.
۳. تلاطم شدید آب و شرایط هیدرودینامیک خاص
تنگه هرمز بهطور طبیعی یکی از پرتلاطمترین پهنههای آبی جهان است. ترکیب:
جریانهای شدید
بادهای موسمی
تغییر دما و شوری آب
باعث میشود مواد آلی بهصورت کفهای غلیظ روی سطح جمع شوند.
۴. تجزیه لاشههای پلانکتونی و آبزیان
مرگومیر گسترده جلبکها یا آبزیان ریز، بهویژه پس از شکوفایی جلبکی، منجر به آزادسازی پروتئینها و لیپیدهایی میشود که کف قهوهای یا کرمرنگ ایجاد میکنند.
چرا رنگ کفها مهم است؟
سفید مایل به کرم: اغلب ناشی از مواد آلی طبیعی
قهوهای یا زرد: نشانه فاضلاب، جلبکهای مرده یا آلودگی شیمیایی
بوی تند یا زننده: هشدار جدی زیستی و شیمیایی
گزارشهای میدانی از سواحل هرمزگان نشان میدهد که بخشی از این کفها بوی نامطبوع داشتهاند؛ نکتهای که فرضیه آلودگی را تقویت میکند.
پیامدهای زیستمحیطی و اقتصادی
تهدید تنوع زیستی
کاهش اکسیژن و خفگی آبزیان
آسیب به لارو ماهیان و میگوها
اختلال در زنجیره غذایی
ضربه به صیادی و آبزیپروری
کاهش صید
تلفات در قفسهای پرورش ماهی
افت اعتماد بازار به محصولات دریایی منطقه
تهدید سلامت انسان
تماس مستقیم با این کفها میتواند موجب:
تحریک پوستی
مشکلات تنفسی
انتقال آلایندهها از طریق زنجیره غذایی
آیا این پدیده طبیعی است یا بحران مدیریتی؟
پاسخ صادقانه:
ترکیبی از هر دو
اما آنچه نگرانکننده است، تکرار، گستردگی و شدت این پدیده در سالهای اخیر است؛ نشانهای از:
ضعف پایش مستمر دریایی
نبود شفافیت در اعلام آلودگیها
بیتوجهی به هشدارهای علمی
نقش دستگاههای مسئول
در چنین شرایطی، انتظار میرود:
ادارهکل محیطزیست هرمزگان: نمونهبرداری فوری و اعلام عمومی نتایج :
تحقیقاتی مرکز ملی اقیانوس شناسی و همچنین
شیلات
پایش اثرات بر ذخایر آبزی
استانداری و ستاد بحران:
اطلاعرسانی شفاف و پیشگیرانه
دانشگاهها و مراکز پژوهشی:
تحلیل مستقل و علمی
سکوت یا سادهسازی این پدیده، کف را از روی دریا پاک نمیکند.
سخن پایانی
"کاپوچینوی طبیعی تنگه هرمز"، اگرچه در ظاهر صحنهای تماشایی است، اما در واقع فنجانی پر از هشدار برای جنوب ایران است.
دریا وقتی کف میکند، یعنی چیزی در عمق درست کار نمیکند.
اگر امروز این کفها را جدی نگیریم، فردا باید منتظر سفرههای خالیتر، صید کمتر و دریایی بیمارتر باشیم./۸۵۲
علیرضا کیهانپور
دسترسی سریع
بخش های مفید
راه های ارتباطی
