پیش به سوی "آینده کشاورزی جهان" تا سال "۲۰۳۴" با فرمان پنهان "Yield"

فاخته- در دنیایی که جمعیت رو به افزایش است و منابع طبیعی رو به کاهش، بزرگ‌ترین پرسش بشر این است: چگونه می‌توان غذای بیشتری تولید کرد بدون آنکه زمین و آب بیشتری مصرف کنیم؟
 پاسخ این معما نه در توسعه‌ی بی‌پایان سطح زیر کشت و نه در گسترش دامداری‌های سنتی است، بلکه در یک واژه خلاصه می‌شود: Yield.
 یا همان عملکرد محصول، شاخصی است که نشان می‌دهد یک هکتار زمین، یک گاو،یک گوسفند یا یک استخر پرورش ماهی تا چه اندازه می‌تواند محصول بیشتری بدهد. 
هم اکنون "سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد "فائو"  (FAO) به همراه سازمان همکاری و توسعه اقتصادی ملل متحد (OECD) در تازه‌ترین گزارش خود پیش‌بینی کرده‌اند که در فاصله‌ی سال های "۲۰۲۵ تا ۲۰۳۴" ، بیشترین رشد تولید غذایی جهان دقیقاً از همین مسیر خواهد آمد.

 پایان دوران گسترش افقی

تا همین چند دهه پیش، راهبرد اصلی بسیاری از کشورها برای افزایش تولید غذا ساده بود: زمین‌های بیشتری زیر کشت ببر، جنگل‌های بیشتری به مزرعه بدل کن، رودخانه‌های بیشتری را به شالیزار و کانال‌های آبیاری هدایت کن.
اما این مدل امروز به بن‌بست رسیده است. تغییرات اقلیمی، محدودیت آب شیرین، بحران خاک و فشار زیست‌محیطی دیگر اجازه‌ی چنین توسعه‌ای را نمی‌دهند.

 زمین و آب جدیدی وجود ندارد؛ آنچه داریم باید بهره‌ورتر شود.
اینجاست که Yield، یا همان عملکرد، اهمیت پیدا می‌کند.

 عددهای سخن‌گو

در چشم‌انداز کشاورزی فائو و OECD آمده است :

تولید جهانی غذا تا ۲۰۳۴ حدود ۱۴ درصد رشد خواهد کرد.

بیش از ۸۰ درصد این رشد ناشی از بهبود عملکرد (Yield) است، نه گسترش سطح زیر کشت.

مصرف سرانه کالری در جهان همچنان افزایش می‌یابد، اما در کشورهای فقیر، همچنان فاصله‌ای جدی با الگوی تغذیه سالم وجود خواهد داشت.

این عددها یک پیام روشن دارند: 
اگر کشوری می‌خواهد سهمی از آینده‌ی غذایی جهان داشته باشد، باید بر Yield سرمایه‌گذاری کند.

 علم پشت Yield

بهبود Yield حاصل مجموعه‌ای از فناوری‌ها و مدیریت‌هاست:

بذرهای اصلاح‌شده و مقاوم: بذرهایی که در برابر خشکی، شوری یا آفات مقاومت بیشتری دارند.

آبیاری هوشمند: از آبیاری قطره‌ای گرفته تا سیستم‌های مبتنی بر حسگر و هوش مصنوعی.

خوراک و ژنتیک دام و آبزیان: بهبود ترکیب جیره غذایی، اصلاح نژاد و مدیریت بهداشتی که تولید گوشت، شیر و ماهی را افزایش می‌دهد.

دیجیتال‌سازی کشاورزی: کشاورزی دقیق، استفاده از پهپادها و داده‌های ماهواره‌ای برای بهینه‌سازی کشت.
 این Yield دیگر صرفاً یک واژه آماری نیست؛ بلکه معیاری است از سطح دانش و فناوری در کشاورزی هر کشور.

 بُعد اجتماعی و اقتصادی

رشد Yield فقط به معنای غذای بیشتر نیست، بلکه پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای دارد:

اشتغال و درآمد کشاورزان: با تولید بیشتر در همان سطح زمین، درآمد کشاورز افزایش می‌یابد.

کاهش قیمت مواد غذایی: عرضه بیشتر در سطح جهانی فشار کاهشی بر قیمت‌ها وارد می‌کند.

امنیت غذایی پایدارتر: وابستگی به واردات زمین و آب کاهش می‌یابد.

البته این تحول می‌تواند چالش‌هایی هم به همراه داشته باشد؛ کشاورزان کوچک ممکن است در برابر فناوری‌های گران‌قیمت عقب بمانند و شکاف میان تولیدکنندگان بزرگ و کوچک افزایش یابد. بنابراین سیاست‌گذاری باید به گونه‌ای باشد که فناوری‌های ارتقای Yield برای همه در دسترس باشد.

 محیط زیست و Yield

در نگاه نخست شاید تصور شود که افزایش Yield یعنی فشار بیشتر بر محیط زیست؛ اما واقعیت این است که Yield هوشمندانه می‌تواند دقیقاً برعکس عمل کند.

تولید بیشتر از همان زمین به معنای جلوگیری از تخریب جنگل‌ها و مراتع است.

مدیریت علمی‌تر آب و خاک مانع فرسایش و شور شدن زمین‌ها می‌شود.

فناوری‌های کاهش انتشار در دامپروری و کشت می‌توانند شدت انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش دهند.

گزارش " FAO و OECD" نشان می‌دهد که اگر بهره‌وری کشاورزی به‌طور متوسط ۱۵ درصد افزایش یابد و هم‌زمان فناوری‌های سبز به کار گرفته شوند، نه تنها گرسنگی در جهان ریشه‌کن می‌شود بلکه انتشار گازهای گلخانه‌ای بخش کشاورزی هم هفت درصد کمتر از سطح فعلی خواهد شد.

 میدان نابرابر رقابت جهانی

امروز رقابت اصلی کشورها بر سر زمین یا منابع آب نیست، بلکه بر سر توانایی ارتقای Yield است.

در آسیا، سرمایه‌گذاری روی کشاورزی دقیق و بذرهای اصلاح‌شده به سرعت در حال افزایش است.

در آمریکای لاتین، بهره‌وری تولید سویا و ذرت طی یک دهه گذشته جهش چشمگیری داشته است.

در آفریقا، چالش اصلی انتقال فناوری و سرمایه به کشاورزان کوچک است.

کشورهایی که در این رقابت عقب بمانند، نه تنها سهمی از بازار جهانی نخواهند داشت بلکه حتی در تأمین غذای داخلی خود نیز با بحران مواجه می‌شوند.

 کشاورزی ما و معمای Yield

برای ایران، که با محدودیت جدی آب و خاک روبه‌رو است، Yield نه یک انتخاب بلکه یک اجبار ملی است.

توسعه‌ی سیستم‌های نوین آبیاری، به‌ویژه در مناطق خشک.

سرمایه‌گذاری در اصلاح نژاد دام و ماهیان بومی.

بهره‌گیری از فناوری دیجیتال برای پایش مزارع.

حمایت از کشاورزان کوچک در دسترسی به فناوری‌های نوین.

اگر نگاه سیاست‌گذاری همچنان بر گسترش سطح زیر کشت یا افزایش بی‌رویه دام متمرکز بماند، نه تنها بحران منابع تشدید می‌شود بلکه کشور از قافله‌ی جهانی نیز عقب خواهد ماند.

نتیجه‌گیری : Yield، کلید قفل آینده

دهه‌ی پیش رو برای کشاورزی جهان دهه‌ی Yield است. همانطور که موتور بخار انقلاب صنعتی را رقم زد و اینترنت جهان ارتباطات را دگرگون کرد، Yield می‌تواند آینده‌ی غذا را بازتعریف کند.
این واژه کوچک اما قدرتمند، فرمان پنهانی است که از پسِ آن، امنیت غذایی جهانی، سلامت سیاره و رفاه ملت‌ها تعیین خواهد شد./767

                  علیرضا کیهان پور 

منابع برای مطالعه بیشتر :

OECD-FAO Agricultural Outlook 2025-2034. OECD & FAO, 2025.

FAO Newsroom – Executive Summary of the Agricultural Outlook 2025-2034.