خرچنگ حرام در رستوران‌های حلال
به گزارش فاخته به نقل از فارس، از کجا می‌دانید غذایی که می‌خورید حلال است؟» ما مسلمان‌ها حلال بودن غذا نه صرفا به معنای حلال بودن لقمه‌ای که درآورده‌ایم بلکه از نظر حلال و حرام بودن مواد به کار برده شده در محصولات غذایی برای‌مان اهمیت دارد.
اما اگر دقت کرده باشید اکثراً بدون فکر کردن به حلال و حرام بودن محصول، خرید می‌کنیم مگر اینکه مورد مشکوکی دیده باشیم؛ سوسیس، کالباس، گوشت، پاستیل، ژله و...
چرا؟ این اطمینان در خرید از کجا در ذهن ایرانی‌ها تنیده شده؟
سالیان سال است که مرکز حلال سازمان غذا و دارو حلیت نه تنها مواد غذایی بلکه محصولات دارویی و آرایشی بهداشتی مصرفی کشور را بررسی و نظارت می‌کند. سازمانی که شاید خیلی در میان مردم شناخته نباشد اما حضور آن است که نهال اطمینان از حلال بودن محصولات را در ذهن ایرانی‌ها کاشته است.
اما این روزها با رشد قارچ‌گونه رستوران‌های لاکچری که نوشیدنی‌های الکلی و غذاهایی دریایی مانند صدف و خرچنگ و... عرضه می‌کنند یا قاچاقچیانی که پاستیل و مشتقات لوازم آرایشی وارد می‌کنند، کمی کار مرکز حلال سازمان غذا و دارو سخت شده است.
برای بررسی ساز و کار مرکز حلال و روش نظارت بر کالاهای مصرفی مردم به سراغ حسین رستگار رئیس مرکز ملی تحقیقات حلال سازمان غذا و دارو رفته و مفصل گفت و گو کرده‌ایم.
در ادامه مشروح این گفت و گو را می‌خوانید:
مرکز حلال سازمان غذا و دارو چه مسئولیتی دارد؟
سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت اهمیت ویژه‌ای برای شاخص‌های بهداشتی، ایمنی و درمانی تمامی محصولاتی که در حوزه سلامت کشور وجود دارد قائل هستند؛ زیرا این موارد از وظایف اصلی و اساسی وزارت بهداشت به شمار می‌رود.
در مرکز حلال، مسئولیت نظارت دقیق بر تمامی کالاهایی که مردم در حوزه سلامت مصرف می‌کنند بر عهده ماست تا خدای نکرده هیچ محصول حرام یا ناسالمی وارد بازار مصرف مردم نشود و سلامت جامعه در معرض خطر قرار نگیرد.
حلیت کدام کالای‌های سلامت محور در مرکز حلال مورد بررسی قرار می‌گیرد
کالاهایی شامل مواد غذایی، داروها، ملزومات و تجهیزات پزشکی، فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی و همچنین فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل‌هایی است که به‌صورت تزریقی یا خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این محصولات از نظر شاخص‌های گوناگون سلامت، ایمنی و کیفیت تحت نظارت دقیق سازمان غذا و دارو قرار دارند و مسئولیت انسانی و اجرایی آن‌ها بر عهده وزارت بهداشت است.
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در مورد این محصولات به شکل جدی بررسی و با آن برخورد می‌شود، مسئله حلیت و انطباق آن‌ها با موازین شرعی و اسلامی است.
تمرکز اصلی مرکز آزمایش‌های مرجع سازمان غذا و دارو بر بررسی چه نوع فرآورده‌هایی است؟
کالاهای سلامت‌محوری که برای مصرف مردم وارد بازار داخلی می‌شوند، از نظر حلیت و انطباق با موازین شرعی به‌صورت دقیق بررسی و تحلیل می‌شوند؛ اما بیشترین تمرکز مرکز آزمایش‌های مرجع سازمان غذا و دارو، بر فرآورده‌هایی است که ممکن است منشأ آن‌ها از حیوانات حرام‌گوشت یا غیرحلال باشد تا از ورود این محصولات به چرخه مصرف جلوگیری شود.
برای نمونه، فرآورده‌های به‌دست‌آمده از حیوانات حرام‌گوشت مانند خوک یا نوشیدنی‌های غیرمجاز دارای الکل، در مرکز حلال وزارت بهداشت مورد ارزیابی دقیق قرار می‌گیرند.
یکی از مهم‌ترین موادی که در این مرکز بررسی می‌شود، ژلاتین است؛ ماده‌ای بسیار پرکاربرد که در تولید انواع خوراکی‌ها مانند پاستیل، مارشمالو، بستنی، شکلات و ژله به‌کار می‌رود.
متأسفانه، حدود هفتاد درصد از ژلاتینی که در سطح جهان استفاده می‌شود از پوست و استخوان خوک به‌دست می‌آید. این نوع ژلاتین به‌صورت گسترده در دنیا مصرف می‌شود، اما در کشورهای اسلامی به‌ویژه ایران، استفاده از آن کاملاً ممنوع بوده و با نظارت شدید کنترل می‌شود تا هیچ محصولی حاوی ژلاتین خوکی به دست مصرف‌کنندگان نرسد.
تکلیف حلیت کالاهایی که به صورت قاچاق وارد شده چه می‌شود؟
به هر حال ممکن است برخی از محصولات به‌صورت غیرمجاز و قاچاق وارد کشور شوند؛ محصولاتی که به‌صورت فله‌ای به فروش می‌رسند و سیب سلامت ندارند، اغلب به شکل قاچاق وارد بازار می‌شوند.
این دسته از محصولات یا نباید وارد شوند و یا اگر وارد شدند، باید فورا بررسی، کنترل و جمع‌آوری گردند تا سلامت مردم به خطر نیفتد.
محصولاتی که دارای سیب سلامت هستند، به این معناست که مرکز حلیت سازمان غذا و دارو تمامی شاخصه‌ها و استانداردهای بهداشتی، شرعی و کیفی آن‌ها را به‌طور کامل بررسی و تأیید کرده است.
چگونه محصولات قاچاق را شناسایی و حلیت آن‌ها را بررسی می‌کنید؟
محصولاتی که به‌صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند، ابتدا در بازار شناسایی و جمع‌آوری می‌شوند؛ سپس در آزمایشگاه‌های مرجع سازمان غذا و دارو، بررسی‌های دقیق و آزمایش‌های ژنتیکی روی آن‌ها انجام می‌گیرد. DNA ژن خوکی کاملاً با سایر ژلاتین‌ها متفاوت است و از همین طریق قابل شناسایی می‌باشد.
بیش از ۹۹ درصد از کالاهایی که سازمان غذا و دارو برای آن‌ها تأییدیه صادر می‌کند، پیش از آن از نظر حلیت و مطابقت با استانداردهای شرعی و بهداشتی به‌طور کامل بررسی شده‌اند.
در حال حاضر آیا محصولی از فرآورده‌های خوکی در کشور موجود است؟
در حال حاضر هیچ محصولی که از فرآورده‌های خوکی به دست آمده باشد در کشور وجود ندارد.
در گذشته، هورمون رشد از هیپوفیز خوک و گاو تولید می‌شد، اما امروزه هورمون رشد به‌صورت بیولوژیکی و از باکتری‌ها پرورش یافته تولید می‌شود. حتی برخی فرآورده‌ها مانند خون و پلاسما نیز تولید می‌شوند.
برخی از محصولات آرایشی ممکن است از ژلاتین یا روغن‌هایی تهیه شوند که منشأ حیوان حرام گوشت دارند؛ بنابراین بررسی آن‌ها ضروری است. در این راستا، ما اجازه واردات برخی داروها را نمی‌دهیم، زیرا ممکن است منشأ آن‌ها خوکی یا گاوی باشد و تمامی محصولاتی که وارد و توزیع می‌شوند، باید حتماً از فرآورده‌های گاوی حلال تولید شده باشند تا سلامت و شرع رعایت شود.
در حوزه نظارت بر بازار غذایی چه سازمان‌هایی با مرکز حلال همکاری می‌کنند؟
آبزیان نیز در تولید فرآورده‌های سلامت‌محور نقش مهمی دارند؛ با این حال، بررسی حلیت برخی ماهی‌ها که حلال یا حرام بودن آن‌ها متفاوت است، موضوعی بسیار گسترده و پیچیده است و نیازمند دقت فراوان است.
در آینده‌ای نزدیک، استفاده گسترده از حشرات به عنوان منبع غذایی مورد توجه قرار خواهد گرفت، زیرا این منابع به عنوان یک جایگزین بزرگ و مقوی برای تامین پروتئین و سایر مواد مغذی به کار خواهند رفت.
بخشی از نظارت‌ها بر فرآورده‌های غذایی بر عهده وزارت کشاورزی و سازمان دامپزشکی است؛ این سازمان‌ها باید اطمینان حاصل کنند که ذبح دام‌ها مطابق احکام شرعی و درست انجام شده باشد.
برخی دیگر از این فرآورده‌ها در صنایع غذایی استفاده می‌شوند و نظارت بر آن‌ها به صورت چند ارگانی و با برگزاری جلسات مشترک انجام می‌شود. به عنوان نمونه، استاندارد نویسی محصولات و صدور نشان حلال بر عهده سازمان استاندارد است، اما نظارت بر شاخص‌های سلامت این محصولات بر عهده مرکز حلال سازمان غذا و دارو می‌باشد.
حتی گردشگری سلامت نیز تحت نظارت وزارت گردشگری قرار دارد، اما از آنجا که سلامت مصرف‌کنندگان در آن نقش دارد، ما نیز به صورت مستقیم در این حوزه دخیل هستیم تا مطمئن شویم استانداردهای بهداشتی و حلیت رعایت شده است.
حلیت محصولات چگونه مورد بررسی قرار می‌گیرد؟
مسئله حلیت بسیار گسترده و فراتر از محصولات غذایی است و تنها به مواد اولیه محدود نمی‌شود. ممکن است بسیاری از محصولات مصرفی از مواد اولیه حلال تهیه شده باشند، اما در فرآیند تولید آن‌ها ظلم یا اجحافی رخ داده باشد. به عنوان مثال، ممکن است کارگری کالایی را تولید کند، اما مسئول مربوطه حقوق او را پرداخت نکرده باشد؛ در این صورت، هرچند محصول از مواد حلال تهیه شده، به دلیل اجحاف در تولید، از نظر شرعی حلیت آن زیر سؤال می‌رود.
همچنین در حوزه دارو نیز مسئله حلیت مورد توجه قرار می‌گیرد. برخی داروها از سلول‌های حیوانی به دست می‌آیند یا جزو فرآورده‌هایی هستند که از حیوان به انسان منتقل می‌شوند. برای مثال، در دهه‌های ۵۰ و ۶۰، انسولین خوکی و گاوی در بازار موجود بود. انسولین خوکی از لوزالمعده خوک استخراج می‌شد و مصرف آن برای برخی بیماران ضروری بود، زیرا به انسولین گاوی حساسیت داشتند. این چالش‌ها همچنان وجود دارند و نیازمند بررسی دقیق شرعی هستند.
در حال حاضر نیز برخی محصولات دارویی ممکن است از پایدارکننده‌های خوکی استفاده کنند؛ برای نمونه هنوز از هپارین خوکی در برخی داروها بهره‌برداری می‌شود. این موضوعات چالش‌هایی هستند که باید از لحاظ شرعی به آن‌ها رسیدگی شود.
علاوه بر این، برخی محصولات آرایشی و بهداشتی از مشتقات حیوانی تهیه می‌شوند. به عنوان مثال، ماده اگزوزوم موجود در برخی محصولات آرایشی از بند ناف خوک به دست می‌آید. بنابراین، محیط کشت برخی محصولات ممکن است از حیوانات مختلف تولید شود و بر روی تمامی این موارد بررسی‌های لازم انجام می‌گیرد تا حلیت آن‌ها تضمین شود.
محصولات پوستی که از صدف و خرچنگ و... تولید می‌شوند، حلال است؟
استفاده از محصولاتی مانند کرم‌هایی که از صدف تولید می‌شوند یا اگزوزوم‌هایی که از خوک گرفته شده‌اند، هنگامی که به صورت موضعی مصرف می‌شوند، مشکل شرعی ایجاد نمی‌کند؛ اما اگر همین محصولات برای مصرف خوراکی به کار روند، حرام محسوب می‌شوند و استفاده از آن‌ها مجاز نیست.
در گذشته، محصولاتی مانند صابون خرچنگ در بازار به وفور یافت می‌شد، اما پس از مدتی جمع‌آوری شدند. اگر قرار باشد این گونه محصولات دوباره در بازار عرضه شوند، ابتدا باید مراحل شرعی و بررسی‌های حلیت آن‌ها به دقت انجام شود و پس از تأیید، مجوز رسمی برای عرضه صادر گردد تا مصرف‌کنندگان بتوانند بدون نگرانی از نظر شرعی از آن‌ها استفاده کنند.
نظارت بر رستوران‌هایی که آبزیان حرام گوشتی ارائه می‌دهند با مرکز حلال است؟
بله، معاونت بهداشتی وزارت بهداشت بر فعالیت این رستوران‌ها نظارت دارد؛ با این حال، مرکز ما نیز در اقداماتی که این رستوران‌ها قصد انجام آن را دارند، مشارکت می‌کند تا نظارت‌ها دقیق‌تر، مؤثرتر و سریع‌تر انجام شود. اخیراً گزارشی به دست ما رسیده است و تیم ما در تلاش است تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به این موضوع رسیدگی کرده و مشکلات موجود را برطرف کند.
محصولات حلال ایران صادر هم می‌شود؟
بله، برخی از محصولات حلال تولید شده در ایران به کشورهای همسایه مانند عراق و افغانستان صادر می‌شود و همچنین برخی از مواد اولیه این محصولات برای تولید کالاهای مختلف به کشورهای اروپایی نیز ارسال می‌شود تا در صنایع مختلف مورد استفاده قرار گیرد و ارزش افزوده ایجاد کند.
بیشتر چه محصولاتی را به کشورها صادر می‌کنیم؟
محصولاتی که در حوزه سلامت صادر می‌شوند، عمدتاً در زمینه دارو مانند پوکه‌های کپسول هستند، زیرا پایه تولید آن‌ها ژلاتین است و پوکه‌های تولید شده از ژلاتین حلال به کشورهای اسلامی ارسال می‌شود. همچنین محصولاتی دیگر نیز از کشور صادر می‌شوند که در حوزه سایر ارگان‌ها قرار دارند.
برای مثال، تعدادی از ماهی‌ها یا آبزیان حرام گوشتی که در داخل کشور مصرف نمی‌شوند، صادر می‌شوند تا در صنایع مختلف مورد استفاده قرار گیرند؛ مانند صدف که از آن مروارید استخراج می‌کنیم.
علاوه بر این، روده گوسفند و مشتقات آن فرآوری شده و به کشورهای اروپایی صادر می‌شود تا نخ بخیه تولید شود و دوباره به ایران بازگردد. همچنین پوست دام‌ها به اروپا ارسال می‌شود تا از آن ژلاتین استخراج کرده و مجدداً به کشور بازگردانده شود.
سهم ایران از بازار جهانی محصولات حلال چقدر است؟
در کشورهای اسلامی و در چارچوب سازمان همکاری‌های اسلامی، موضوع حلال به‌طور جدی پیگیری می‌شود. در این سازمان، یک سازمان جهانی حلال تشکیل شده است که در آن تصویب شده است در سال‌های آینده برای صادرات و واردات محصولات در کشورهای اسلامی، «پیوست حلال» الزامی باشد و حلیت محصولات تأیید شده باشد.
بازار محصولات حلال بسیار گسترده است و گردش مالی آن در دنیا بیش از ۶ هزار میلیارد دلار برآورد می‌شود. متأسفانه ایران تنها حدود ۰/۲ درصد از این بازار را در اختیار دارد که این رقم بسیار ناچیز است و نیازمند برنامه‌ریزی درست و مشارکت تمام ارگان‌ها برای افزایش سهم کشور در بازار جهانی است.
جالب است که برخی از کشورهای غیر اسلامی، با اطلاع از اهمیت حلال بودن محصولات برای کشورهای اسلامی، در این حوزه سرمایه‌گذاری گسترده‌ای کرده‌اند تا بتوانند محصولات خود را به این بازار عرضه کنند. در حال حاضر، تمرکز وزارت بهداشت بر تولید محصولات حلال برای مصرف داخل کشور است؛ اما در زمینه صادرات نیز با سایر کشورها همکاری‌های لازم انجام می‌شود.
خبرهای حوزه دامپزشکی و صنایع دام و طیور را در کانال تلگرامی فاخته دنبال کنید. (کلیک کنید)
دیدگاه خود را در خصوص این گزارش، از قسمت نظرات، به اشتراک بگذارید.
در صادرات محصولات حلال، وزارت صمت، وزارت کشاورزی، سازمان استاندارد و دیگر ارگان‌ها نقش دارند و همکاری آن‌ها ضروری است تا سهم ایران در بازار جهانی حلال افزایش یابد.
دسترسی سریع
بخش های مفید
راه های ارتباطی
