«مرغ تریاکی یا تریاک رسانه‌ای؟ / وقتی ناآگاهی، پروتئین ملی را به سخره می‌گیرد»

فاخته- چند روزی است فضای مجازی ایران دوباره به لرزه افتاده است؛ اما نه از بحران ارزی، نه از سقوط تولید یا تورم، بلکه از شایعه‌ای که بوی دود بی‌منطقش، عقل جمعی جامعه را خفه کرده است:
«به مرغ‌ها تریاک می‌زنند تا چاق شوند!»

این جمله، که در ظاهر شاید برای خنده و شوخی رد و بدل شود، در باطنش ترور حیثیت یکی از بزرگ‌ترین صنایع غذایی کشور است؛ صنعتی که نان ده‌ها هزار خانواده ایرانی از آن تأمین می‌شود.

حقیقت تلخ پشت شوخی‌ها

واقعیت ساده است:
از نظر علمی، اقتصادی و دامپزشکی، چنین ادعایی نه‌تنها غیرممکن است، بلکه مضحک است.
تریاک نه هورمون رشد است، نه مکمل غذایی، نه افزودنی قابل حل در خوراک طیور. این ماده، سیستم عصبی را فلج می‌کند، متابولیسم را مختل می‌سازد و باعث تلفات شدید در گله می‌شود. مرغی که چنین چیزی بخورد، نه چاق می‌شود و نه به کشتارگاه می‌رسد؛ مستقیم به سطل زباله ختم می‌شود.

اما چرا چنین شایعه‌ای زنده می‌ماند؟ چون مردم از نهادهای نظارتی بریده‌اند و به رسانه‌های رسمی اعتماد ندارند. خلأ اعتماد، به سرعت با خرافه پر می‌شود.

اتحادیه مرغداران گوشتی: «تریاک؟ مضحک و زیان‌بار»

در واکنش رسمی، اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی کشور اعلام کرده است که:
هیچ ماده غیرمجاز یا ترکیب شیمیایی نامتعارفی در جیره غذایی طیور وجود ندارد. تمام مراحل پرورش، تغذیه و درمان تحت نظارت دامپزشکی کشور انجام می‌شود و خوراک‌ها از کارخانه‌های دارای کد بهداشتی و مجوز رسمی تأمین می‌گردند.

به زبان ساده‌تر:
هیچ مرغداری در این کشور نمی‌تواند حتی یک گرم داروی غیرمجاز به خوراک مرغ اضافه کند بی‌آنکه در همان ساعت اول، سامانه‌های نظارتی و آزمایشگاهی دامپزشکی کشور متوجه شوند.

مسأله فقط «مرغ» نیست، حیثیت علمی کشور است

وقتی شایعه «مرغ تریاکی» در فضای مجازی دست به دست می‌شود، تنها مرغدار متضرر نمی‌شود.
آبروی علم، دانشگاه، دامپزشک و حتی نظام نظارتی کشور نیز زیر سؤال می‌رود.
در جامعه‌ای که هر طنز تلخی به حقیقت بدل می‌شود، علم قربانی می‌شود.
ما پیش از اینکه قربانی تحریم یا کمبود خوراک شویم، قربانی بی‌سوادی رسانه‌ای می‌شویم.

چرا این دروغ‌ها تکرار می‌شوند؟

چون ما حافظه تاریخی نداریم.
همین شایعه در دهه ۷۰ هم منتشر شد، زمانی که برخی برنامه‌های طنز تلویزیونی در واکنش به گرانی مرغ، جمله‌ای گفتند و تبدیل شد به باور جمعی. آن زمان گفتند به مرغ‌ها «تریاک می‌دهند تا آرام باشند».
امروز همان جمله با لباس تازه بازگشته است؛ اما تماشاگرانش همان مردم خسته و بی‌اعتمادند.

در کشوری که نانش با رنج روستاییان و کارگران مرغداری تأمین می‌شود، بی‌رحمانه‌ترین رفتار، شوخی گرفتن رزق مردم است.

اقتصاد پشت مرغ

برای روشن‌تر شدن عمق ماجرا کافی است بدانیم هر دوره پرورش مرغ گوشتی، حدود ۴۵ روز طول می‌کشد و خوراک اصلی آن ذرت و کنجاله سویا است.
قیمت تریاک در بازار غیرقانونی ایران چند ده میلیون تومان به ازای هر کیلو است؛ یعنی اگر مرغدار بخواهد حتی درصد ناچیزی از آن را در خوراک مصرف کند، باید کل سرمایه‌اش را دود کند!
کدام عقل سلیمی چنین کاری می‌کند؟

این شایعه نه از ذهن کشاورز و دامدار بیرون آمده، بلکه از ذهن‌هایی است که از اقتصاد بی‌خبرند اما عاشق هیجان‌اند.

مرغ تریاکی، جامعه بی‌اعتماد

ماجرای «مرغ تریاکی» تصویری دقیق از جامعه امروز ماست:
جامعه‌ای که از نهاد رسمی ناامید است و خبر غیررسمی را زودتر می‌پذیرد.
جامعه‌ای که حتی اگر دامپزشکی کشور هزار بار اطلاعیه دهد، باز هم به ویدیویی در تیک‌تاک بیشتر اعتماد دارد.
این زنگ خطر است.
وقتی مردم از حقیقت علمی بریده‌اند، هیچ واکسنی برای بازگرداندن عقل جمعی وجود ندارد.

 دشمن مرغ نیست، جهل است

بی‌اعتمادی، مثل همان تریاک، جامعه را بی‌حس می‌کند.
هر بار که شایعه‌ای بی‌اساس درباره غذای مردم منتشر می‌شود، ذره‌ای از امنیت غذایی کشور فرو می‌ریزد.
مسأله این نیست که مرغ تریاکی نداریم، مسأله این است که تریاک رسانه‌ای داریم — مخدری از جنس جهل، که با هر کلیک و بازنشر، مغز جمعی را فلج -- می‌کند.

تا وقتی رسانه‌های رسمی، شفاف و دقیق اطلاع‌رسانی نکنند و به جای واکنش‌های خشک و اداری، روایت درست و مردمی ارائه ندهند، شایعه زنده می‌ماند.

 نتیجه‌گیری: ادعای مرغ تریاکی دروغ است، اما تأثیرش واقعی‌تر از هر سَم است.
این دروغ، نه در خوراک مرغ، بلکه در خوراک ذهن جامعه تزریق شده است.
برای مبارزه با آن، نه پلیس نیاز است، نه اطلاعیه؛ بلکه سواد رسانه‌ای، شفافیت خبری و اعتماد اجتماعی.
و این همان نقطه‌ای است که توسعه واقعی از آن آغاز می‌شود./810

علیرضا کیهان‌پور