نگاهی به تشکیلات اداری دامپزشکی و جایگاه دامپزشکان در کشورهای مختلف؛ گزارش چهارم؛ اتحادیه اروپا؛ اسپانیا

فاخته- اسپانیا (به اسپانیایی: España)، با نام رسمی پادشاهی اسپانیا کشوری مستقل و از اعضای اتحادیه اروپا است. این کشور در شبه‌جزیره ایبری در جنوب غربی اروپا قرار دارد. سرزمین اصلی اسپانیا از جنوب و شرق با دریای مدیترانه و جبل الطارق، از شمال و شمال شرق با فرانسه، آندورا و خلیج بیسکای و از غرب و شمال غرب با پرتغال و اقیانوس اطلس هم مرز است. مرز اسپانیا با پرتغال (به طول ۱۲۱۴ کیلومتر) طولانی‌ترین مرز یکپارچه در اتحادیه اروپا است.

قلمروی اسپانیا افزون بر سرزمین اصلی شامل جزایر بالئارس در دریای مدیترانه، جزایر قناری در سواحل آفریقایی اقیانوس اطلس، دو شهر خودمختار سبته و ملیله در آفریقای شمالی هم مرز با کشور مراکش و چندین جزیره مسکونی و غیر مسکونی دیگراز جمله آلبوران، شافاریناس، آلوزماس و ولز د لا گومرا می باشد. با مساحت ۵۰۵۹۹۲ کیلومتر مربع، اسپانیا کمی بزرگتر از ترکمنستان و از لحاظ بزرگی دومین کشور بزرگ اروپای غربی و پنجمین کشور بزرگ اروپاست.

اسپانیا به‌عنوان یکی از کشورهای بزرگ اتحادیه اروپا در حوزه دامپزشکی، سیستمی مرکزی‌ـ‌بخش‌پراکنده با نقش‌آفرینی قوی دولت و صنف حرفه‌ای دارد. این کشور دارای یک ساختار دولت‌محور در مدیریت سلامت حیوانات و امنیت غذایی است، اما دامپزشکان بخش خصوصی نیز نقش تعیین‌کننده‌ای در خدمات بالینی و حرفه‌ای ایفا می‌کنند. 

گزارش شماره ۴ — اسپانیا (Spain) بررسی جایگاه تشکیلات اداری دامپزشکی و موقعیت حرفه‌ای دامپزشکان

۱. ساختار کلان اداره دامپزشکی در اسپانیا

۱-۱. سطح ملی (Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación – MAPA)

در اسپانیا، اداره کل دامپزشکی تحت وزارت کشاورزی، ماهیگیری و تغذیه (MAPA) مدیریت می‌شود. در این وزارتخانه Dirección General de Sanidad de la Producción Agroalimentaria y Bienestar Animal مسئولیت‌های کلان بهداشت تولید دامی، رفاه حیوانات و سیاست‌های دامپزشکی را بر عهده دارد. 

زیرمجموعه‌ای از این اداره کل، Subdirección General de Sanidad e Higiene Animal y Trazabilidad است که کنترل بیماری‌های دامی، بهداشت و ردیابی دام را در سطح ملی هدایت می‌کند. 

نظام ملی از برنامه‌های کنترل بیماری، اقدامات اضطراری، پایش آزمایشگاهی و همکاری با اتحادیه اروپا و سازمان‌های بین‌المللی پشتیبانی می‌کند. 

۱-۲. سرویس‌های بررسی و کنترل مرزی

کنترل بهداشتی دام‌ها و فرآورده‌های دامی در مبادی ورودی، علاوه بر MAPA، با همکاری وزارت بهداشت انجام می‌شود؛ این وزارتخانه دامپزشکان را برای کنترل بیماری‌های قابل‌انتقال به انسان (زیونوزها) و نظارت بر ورود حیوانات به کشور مسئول می‌کند. 

۱-۳. سطح منطقه‌ای و محلی

اسپانیا دارای ساختارهای منطقه‌ای (Comunidades Autónomas) است که در اجرای بازرسی‌ها و سیاست‌های بهداشتی با MAPA همکاری نزدیک دارند. این ساختارها در بازرسی مزارع، بازارها، مراکز عرضه و مراکز خدمات دامپزشکی ایفای نقش می‌کنند.

همچنین، Servicio de Inspección de Sanidad Animal Veterinaria زیرمجموعه‌ی MAPA و مسئول کنترل حیوانات زنده و محصولات حیوانی است که به اجرا و نظارت عملی برنامه‌های ملی کمک می‌کند. 

۲. نقش‌ها و انواع دامپزشکان در اسپانیا

۲-۱. دامپزشکان رسمی (Official/Veterinarios oficiales)

دامپزشکان رسمی در وزارت کشاورزی و برنامه‌های سلامت حیوانات فعالیت می‌کنند و وظایف آن‌ها شامل:

نظارت بر بیماری‌های دامی و اجرای برنامه‌های کنترل ملی

بررسی و صدور گواهی‌های بهداشتی برای صادرات و تجارت

رصد و واکنش به بحران‌های اپیدمیولوژیک

مدیریت برنامه‌های واکسیناسیون و ردیابی دام
این گروه ارتباط مستقیم با اداره کل دامپزشکی MAPA و سرویس‌های منطقه‌ای دارد. 

۲-۲. دامپزشکان بخش خصوصی

دامپزشکان بخش خصوصی در اسپانیا نقش مهمی در خدمات کلینیکی، پیشگیری، مشاوره و مدیریت بهداشت گله ایفا می‌کنند. این خدمات شامل موارد زیر است:

درمان حیوانات خانگی در کلینیک‌ها

خدمات دام‌های بزرگ و حیوانات مزرعه‌ای

مشاوره‌های سلامت گله و بهداشت تولید

همکاری با مراکز تشخیص و آزمایشگاه‌های خصوصی

در سال‌های اخیر، با افزایش نگهداری حیوانات خانگی در جامعه اسپانیا، دامپزشکان این بخش رشد شغلی و اجتماعی مخاطب بیشتری یافته‌اند.

۲-۳. نقش پژوهشی و آموزشی

دانشگاه‌های معتبر اسپانیا مانند Universidad Complutense de Madrid، Universidad Autónoma de Barcelona، Universidad de Córdoba و دیگر مراکز آموزش دامپزشکی، قطب‌های تربیت نیروی حرفه‌ای و علمی هستند که در پژوهش‌های بهداشت و بیماری‌های دامی مشارکت دارند. 

علاوه‌بر مراکز دانشگاهی، آزمایشگاه‌های دولتی و تحقیقاتی در شبکه MAPA برای تشخیص بیماری‌ها، پایش کیفیت و پشتیبانی از برنامه‌های ملی نقش اساسی دارند. 

۳. جایگاه اجتماعی و حرفه‌ای دامپزشکان در اسپانیا

۳-۱. جایگاه حرفه‌ای و اجتماعی

دامپزشکان در اسپانیا از اهمیت بالایی در حفظ امنیت غذایی و سلامت عمومی برخوردارند. نقش آن‌ها در پیشگیری و کنترل بیماری‌های دامی، افزایش کیفیت محصولات دامی و مشارکت در طرح‌های ملی باعث شده که حرفه دامپزشکی از احترام اجتماعی برخوردار باشد.

۳-۲. چالش‌ها و دغدغه‌های حرفه‌ای

در سال‌های اخیر، دامپزشکان اسپانیا اعتراضاتی را نسبت به برخی تغییرات قانونی و مقررات جدید ابراز کرده‌اند. به‌طور مثال، اعتراضات مربوط به Real Decreto 666/2023 — مقررات جدید در زمینه مصرف و نسخه‌نویسی آنتی‌بیوتیک‌ها در دام‌های خانگی — که برخی دامپزشکان آن را «بوروکراسی بیش‌ازحد» و مانع در کار حرفه‌ای دانسته‌اند، در شهرهای بزرگی مانند بارسلونا برگزار شده است. 

همچنین اعتراض‌های صنفی در استان‌های مختلف برای اصلاح قوانین مرتبط با داروها، مالیات خدمات و به رسمیت شناخته شدن نقش دامپزشکان به‌عنوان متخصصان سلامت، ادامه داشته است. 

۴. روندهای نوین و سیاست‌های حیاتی

۴-۱. کنترل بیماری‌ها

اسپانیا با توجه به فراوانی جمعیت دام و تنوع اکوسیستم، برنامه‌های پایش بیماری‌های دامی، از جمله **پشت سر گذاشتن موارد شیوع مانند تب‌خال‌های دامی یا چالش‌های جدید از قبیل شیوع اخیر پزشه خوک آفریقایی را مدیریت می‌کند که وزارت کشاورزی برای آن کمیته‌های علمی ویژه تشکیل داده است. 

۴-۲. هماهنگی با اتحادیه اروپا

به‌عنوان یک عضو اتحادیه اروپا، اسپانیا ملزم به اجرای قوانین و استانداردهای بهداشت دام اتحادیه و مشارکت فعال در شبکه‌های مشترک نظارتی و اطلاعاتی است. 

خبرهای حوزه دامپزشکی و صنایع دام و طیور را در کانال تلگرامی فاخته دنبال کنید. (کلیک کنید)

دیدگاه خود را در خصوص این گزارش، از قسمت نظرات، به اشتراک بگذارید

۵. جمع‌بندی مدیریتی برای مخاطب رسانه‌ای

نظام دامپزشکی اسپانیا در سطح کلان توسط «وزارت کشاورزی، ماهیگیری و تغذیه» هدایت می‌شود و دامپزشکان رسمی نقش اساسی در سلامت عمومی، امنیت غذایی و کنترل بیماری‌های دامی دارند. شبکه‌ای از مؤسسات محلی و منطقه‌ای اجرای میدانی را تقویت می‌کند و بخش خصوصی نقش برجسته‌ای در خدمات بالینی و حرفه‌ای ایفا می‌کند.

با وجود ساختار قوی، چالش‌های قانونی اخیر و اعتراض‌های صنفی نشان می‌دهد که حرفه دامپزشکی در اسپانیا در مسیر تغییر و تعامل با سیاست‌های نوین بهداشت و دارو قرار دارد.

منابع و مراجع

Ministerio de Agricultura, Pesca y Alimentación (MAPA) — ساختار و وظایف بخش دامپزشکی اسپانیا. 

European Commission – Country Information (Spain) — اطلاعات رسمی ساختار دامپزشکی و تماس‌های مرتبط. 

Servicio de Inspección de Sanidad Animal Veterinaria — نقش مرزی و بازرسی محصولات دامی. 

Protests by Spanish veterinarians (2025) — اطلاعات خبری درباره چالش‌های حرفه‌ای. 

Recent outbreak responses (2025) — اخبار مربوط به شکل‌گیری کمیته‌های علمی و کنترل بیماری‌ها.