۸۷ درصد نابودی، صد درصد شرم جهان؛ تحلیل  سازمان فائو(FAO)  از فروپاشی نظام غذایی در غزه و مرگ خاموش کشاورزی

فاخته- زمین غزه در آستانه فروپاشی کامل؛ ۹۸.۵ درصد اراضی کشاورزی غیرقابل استفاده شده‌اند و جهان همچنان ناظر سکوت است.

Extract / Executive Summary (English)

The Food and Agriculture Organization (FAO) warns that 98.5% of Gaza’s cropland is currently unavailable for cultivation (FAO, 2025).
The destruction of farmland, irrigation wells, greenhouses, and local markets has led to the collapse of the agricultural production system, putting the entire food security of the region at critical risk. FAO stresses that immediate action is required to rehabilitate irrigation systems, restore farmers’ access to land, and support livelihoods in a sustainable, food-production-oriented manner. Without these measures, the population of Gaza faces a looming famine, while the international community continues to observe.

 زمین گرسنه است

«شکست دیپلماسی نان ؛ فروپاشی نظام غذایی در غزه مظلوم.»

در نوار باریکی از خاک که روزی بوی گندم و زیتون می‌داد، اکنون زمین هم گرسنه است. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) در تازه‌ترین گزارش خود هشدار داده است که ۹۸.۵درصد از اراضی قابل کشت غزه از دسترس خارج شده‌اند. این عدد تنها یک شاخص فنی نیست؛ معنای واقعی آن، نابودی نان و معیشت انسان‌هاست. زمین، این مادر خاموش انسان، دیگر چیزی برای بخشیدن ندارد.

آنچه زمانی درخت بود، حالا توده‌ای از خاکستر است. چاه‌هایی که روزی آب می‌دادند، اکنون دهان خشک زمین‌اند. بازارهای محلی که نقطه تلاقی تولید و مصرف بودند، به ویرانه‌ای بدل شده‌اند. در کشوری که گندم با خون آبیاری می‌شود، هیچ زراعتی رشد نمی‌کند و جهان، همان‌گونه که عادت کرده، تماشا می‌کند.

غزه؛ آزمایشگاه درد جهانی

غزه دیگر فقط یک سرزمین نیست؛ بلکه آینه‌ای از وجدان جهان است. در کمتر از یک سال، آنچه دهه‌ها کشاورزان فلسطینی با دستان خالی ساخته بودند، به ویرانه‌ای بدل شد. گلخانه‌ها فروریختند، چاه‌ها ویران شدند، دام‌ها از گرسنگی مردند و بذرها در انبارها پوسیدند.

گزارش FAO و مرکز ماهواره‌ای سازمان ملل (UNOSAT) نشان می‌دهد که ۹۸.۵درصد از زمین‌های قابل کشت غزه تا تابستان ۲۰۲۵ از بین رفته‌اند. در جهانی که هر وجب خاک برای امنیت غذایی حیاتی است، این رقم یک فاجعه "زیست‌سیاسی" است.

اما درد غزه فقط درد فلسطین نیست. از سودان تا یمن و هائیتی ، زمین در زیر چکمه‌های جنگ بی‌صدا می‌میرد. فروپاشی کشاورزی، همان فروپاشی تمدن است و غزه امروز، آزمایشگاه تمام‌عیاری است برای سنجش میزان تاب‌آوری وجدان بشر.

 وقتی خاک هم بی‌پناه شد

در گزارش فنی FAO آمده است: 
۸۷درصد ازچاه‌های آبیاری تخریب شده‌اند.  ۹۰ درصد گلخانه‌ها غیرقابل استفاده‌اند. بازارهای محلی از بین رفته و زنجیره تأمین غذا قطع شده است.

اما این فقط زیرساخت نیست که از بین رفته؛ پیوند انسان با خاک است که گسسته شده است. کشاورزی در غزه فقط تولید غذا نبود؛ بخشی از هویت بود. کشاورز فلسطینی، با کاشت هر دانه، در برابر اشغال ایستادگی می‌کرد. اکنون که زمین از دست رفته، روح مقاومت نیز گرسنه مانده است.

خاک بی‌پناه شده است، همان‌گونه که انسان بی‌پناه شد. هیچ سپری میان زمین و گلوله نمانده. و --  وقتی خاک می‌میرد، همه چیز می‌میرد — حتی امید.

 فاجعه در عدد نیست، در نان است

در زبان آمار، می‌گویند «درصد زمین‌های آسیب‌دیده». اما در زبان انسان
 این یعنی: نانی که نیست،

کودکی که گرسنه می‌خوابد،

مادری که در صف کمک‌های غذایی ایستاده است.

در محاصره‌ای که سال‌هاست نفس کشاورزی را بریده، جنگ فقط ضربه نهایی را زد. 
زنان، که ستون اصلی کشاورزی خُرد در غزه‌اند، حالا حتی بذر برای کاشت ندارند. بسیاری از خانواده‌ها نان خود را از آرد امدادی می‌گیرند — نانی که بیشتر طعم سیاست -- دارد تا گندم.

در چنین وضعی، کشاورزی نه یک بخش اقتصادی، بلکه آخرین امید فرهنگی است. وقتی کشاورزی می‌میرد، جامعه حافظه‌اش را از دست می‌دهد. زمین، دیگر چیزی برای یادآوری ندارد.

جهان بی‌احساس و دیپلماسی بی‌نان

هیچ زبانی قادر نیست عمق بی‌تفاوتی جهان را توضیح دهد. گزارش‌ها می‌آیند و می‌روند، جلسات شورای امنیت برگزار می‌شود، بیانیه‌ها صادر می‌شود — و نان هنوز -- نیست.

در حالی که FAO هشدار می‌دهد که «تولید محلی غذا متوقف شده است»، قدرت‌های جهانی درگیر تراز تجاری و نشست‌های بی‌ثمرند. دیپلماسی، در برابر گرسنگی، بی‌زبان شده است.

سکوت جهان در برابر مرگ کشاورزی در غزه، از خود جنگ تلخ‌تر است. زیرا جنگ نابود می‌کند، اما سکوت، مشروعیت می‌بخشد.

زمین منتظر بازگشت کشاورز است

با همه تلخی‌ها، "FAO" می‌گوید هنوز «پنجره‌ای کوچک برای بازسازی» باز است. اگر آتش‌بس برقرار بماند، اگر دسترسی انسانی ممکن شود، می‌توان دوباره بذر کاشت.

بازسازی نظام غذایی ، یعنی بازگرداندن ایمان به خاک. یعنی حمایت از کشاورزانی که هنوز میان ویرانه‌ها دانه‌ای در مشت دارند. یعنی بازسازی چاه‌ها، احیای گلخانه‌ها، و بازگرداندن صدای زندگی به بازارهای محلی.

فائو تأکید می‌کند که کمک‌ها باید معیشت‌محور باشند، نه فقط امدادی. یعنی به جای بسته‌های غذا، ابزار و بذر بدهیم. به جای تصویرسازی تبلیغاتی، زمین را زنده کنیم.

جهان اگر هنوز وجدانی دارد، باید بفهمد که غزه فقط گرسنه نیست — زمینِ غزه گرسنه -- است.

 از وجدان تا ویرانه

شاید روزی تاریخ، این روزها را با شرم بنویسد: 
روزهایی که زمین گرسنه شد و جهان سیر بود."FAO" در گزارش خود واژه‌ای عجیب به کار می‌برد: «فروپاشی نظام غذایی» — اما آنچه فروپاشید، تنها نظام غذا نبود؛ نظام اخلاق بود.

وقتی خاک یک سرزمین می‌میرد، جهان باید عزادار شود. اما جهان فقط تماشاگر شد.

 زمین دوباره خواهد رویید

اما خاک، حافظه دارد. اگر دوباره بذر در آن بنشانند، حتی پس از بمباران، سبز می‌شود.
سازمان "FAO" ، امید دارد که با بازسازی آبیاری، آموزش کشاورزان، و بازگشت معیشت محلی، کشاورزی به غزه بازگردد.

آن‌گاه شاید دوباره کودک فلسطینی، نانش را از خاک خودش بگیرد نه از صف کمک. شاید آن‌گاه، واژه «امنیت غذایی» معنای واقعی خود را بیابد.

زمین همیشه به ما وفادار است، حتی وقتی ما به او خیانت می‌کنیم. کافی است کمی صلح، کمی انسانیت، و اندکی وجدان بکاریم.

 پایان باز: صدای نان

غزه امروز تنها فریاد انسان نیست، فریاد خاک است. ۸۷ درصد زمین از بین رفته، اما هنوز یک درصد امید باقی است و همین یک درصد، شاید برای نجات وجدان جهان کافی باشد./ 811

                 علیرضا کیهان‌پور 

Reference / منبع رسمی FAO

FAO (2025). Gaza Strip – 98.5 percent of cropland unavailable for cultivation as famine looms. Food and Agriculture Organization of the United Nations.
 https://www.fao.org/newsroom/detail/gaza-strip--98.5-percent-of-cropland-unavailable-for-cultivation-as-famine-looms/en