فاخته- «محمد بیات» هستم؛ دانش آموخته دکترای عمومی دانشکده دامپزشکی دانشگاه فردوسی مشهد که پس از گذراندن دوسال خدمت سربازی در مزارع پرورش قزل آلا باتوجه به علافه مندی که داشتم به صنعت آبزی پروری تصمیم گرفتم به صورت تخصصی وارد این حوزه شده و به دنبال تصمیمات اتخاذ شده در دامپزشکی استان و همراهی شیلات سازمان جهادکشاورزی و ریاست وقت نظام دامپزشکی استان خراسان رضوی مبنی برحضورمسئولبن فنی بهداشتی فاقدپروانه اشتغال به درمان درقالب قرارداده ماده ۱۹ بایکی ازاتحادیه های آبزی پروری استان به نام «تعاونی آبزی عماد» وارداین صنعت شدم که با تعدادی از مزرعه پرورش قزل آلا در استان خراسان رضوی قرار داد منعقد شد.
لازم به ذکر است که پروژه ی مسئول فنی اختصاصی آبزیان برای اولین بار در استان با بنده شروع شد و در ابتدا با مشکلات صنعت آبزیان از نظر حوزه دامپزشکی شامل چندین چالش است که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر سلامت و بهرهوری آبزیان تأثیر میگذارند مواجه شدم که برخی از این مشکلات عبارتند از:
1. بیماریهای عفونی بیماریهای عفونی موجود: مانند باکتریایی، ویروسی و قارچی که میتوانند به سرعت در میان جمعیتهای آبزیان گسترش یابند و باعث مرگ و میر و کاهش بهرهوری شوند.
2. مدیریت کیفیت آب: کیفیت نامناسب آب میتواند منجر به بروز استرس و کاهش ایمنی در آبزیان شود که زمینهساز بیماریها است. پارامترهایی مانند pH، سطح آمونیاک، نیتریت، نیترات و اکسیژن محلول باید به دقت کنترل شوند.
3. استفاده نادرست از داروها و آنتیبیوتیکها: استفاده بیرویه و غیرمنطقی از آنتیبیوتیکها میتواند به بروز مقاومت میکروبی منجر شود. این مسئله نه تنها برای آبزیان بلکه برای انسانها نیز خطرناک است
.4. انگلها: مانند انگلهای تکیاختهای و چندیاختهای، میتوانند باعث بیماریهای جدی در آبزیان شوند. برخی از انگلها باعث آسیب به پوست، آبششها و اندامهای داخلی میشوند
.5. مسائل تغذیهای: تغذیه نامناسب یا عدم تعادل در مواد مغذی میتواند منجر به مشکلات سلامتی مانند سوءتغذیه، ضعف سیستم ایمنی و افزایش حساسیت به بیماریها شود.
6. فشارهای محیطی و استرس: استرس ناشی از تغییرات ناگهانی در شرایط محیطی مانند دما و جریان آب میتواند به کاهش ایمنی و افزایش حساسیت به بیماریها منجر شود
7. مشکلات ژنتیکی: استفاده از گونههای آبزیانی که به لحاظ ژنتیکی ضعیف یا حساس به بیماریها هستند، میتواند باعث افزایش مشکلات سلامتی شود. این موضوع بهویژه در مزارع پرورشی مهم است.
8. تراکم بالای جمعیت: تراکم زیاد آبزیان در مزارع پرورشی میتواند منجر به کاهش کیفیت آب، افزایش استرس و سرعت بیشتر انتشار بیماریها شود.
9. نبود تخصص و آموزش: کمبود دانش و تخصص در زمینه پرورش آبزیان میتواند منجر به مدیریت نادرست بیماریها و مشکلات بهداشتی شود.
10. آلودگیهای محیطی: آلودگیهای ناشی از مواد شیمیایی، فلزات سنگین و سایر آلایندهها میتواند باعث مشکلات جدی سلامتی در آبزیان شود.برای مقابله با این مشکلات، لازم است که توسط مسئولین فنی بهداشتی برنامههای جامع بهداشتی و مدیریتی برای بهبود سلامت آبزیان تدوین و اجرا شود
برای بهبود وضعیت و کاهش مشکلات در مزارع میتوان اقدامات و استراتژیهای زیر را پیشنهاد داد:
1. اجرای برنامههای جامع بهداشتی و نظارتی: ایجاد و پیادهسازی برنامههای بهداشتی جامع که شامل پایش مداوم وضعیت سلامت آبزیان، کیفیت آب و وضعیت محیطی است. این برنامهها باید شامل نظارت بر بیماریها، استفاده از داروها و مدیریت شرایط محیطی باشند.
2. آموزش و ارتقاء دانش فنی: آموزشهای تخصصی برای پرورشدهندگان در زمینههای مختلف
.3. توسعه سیستمهای پایش و کنترل بیماری: استفاده از سیستمهای پیشرفته برای شناسایی و کنترل بیماریها، مانند تکنیکهای مولکولی و بیوتکنولوژی برای تشخیص سریع و دقیق عوامل بیماریزا
.4. بهبود مدیریت کیفیت آب: پایش منظم پارامترهای کیفیت آب و اعمال روشهای بهینه برای حفظ تعادل و کیفیت آب، مانند استفاده از فیلترهای زیستی، هوادهی مناسب و کاهش بار آلی آب
.5. مدیریت استفاده از داروها و آنتیبیوتیکها: استفاده از داروها و آنتیبیوتیکها باید تحت نظارت دقیق و با تجویز دامپزشک متخصص انجام شود. همچنین، توسعه و استفاده از جایگزینهای طبیعی و پروبیوتیکها برای کاهش استفاده از آنتیبیوتیکها میتواند موثر باشد
6. پیشگیری از استرس و مدیریت محیط زیستی: توجه به شرایط محیطی و کاهش استرس ناشی از تغییرات دما، و جریان آب با استفاده از روشهای مدیریت محیطی مناسب. ایجاد محیطهای پایدار و با شرایط مناسب برای رشد و تکثیر آبزیان نیز بسیار مهم است.
7. کنترل و مدیریت انگلها:استفاده از روشهای کنترل بیولوژیکی، دارویی و مدیریتی برای کاهش شیوع انگلها و پیشگیری از بیماریهای انگلی در آبزیان.
8. تغذیه متعادل و مدیریت تغذیهای: استفاده از رژیمهای غذایی متعادل و با کیفیت بالا برای تامین نیازهای تغذیهای آبزیان و پیشگیری از سوءتغذیه و مشکلات ناشی از کمبود مواد مغذی.
9. اصلاح نژاد و استفاده از گونههای مقاوم: انتخاب و پرورش گونهها و نژادهای مقاوم به بیماریها و شرایط محیطی سخت با استفاده از روشهای اصلاح نژاد و بیوتکنولوژی.
10. کاهش تراکم جمعیت و بهبود فضای پرورشی: تنظیم تراکم جمعیت در مزارع پرورشی برای کاهش استرس و شیوع بیماریها و بهبود شرایط زیستی آبزیان.
11. توجه به مسائل زیستمحیطی و کاهش آلودگیها: کاهش آلودگیهای محیطی ناشی از فعالیتهای انسانی و مدیریت صحیح پسابهای کشاورزی و صنعتی که میتوانند به محیط زیست آبزیان آسیب برسانند.
12. استفاده از فناوریهای نوین: استفاده از فناوریهای نوین مانند حسگرهای هوشمند، سیستمهای پایش خودکار و دادهکاوی برای بهبود مدیریت و پایش وضعیت سلامت آبزیان و شرایط محیطی
13. همکاری بینالمللی و تبادل تجربیات: تقویت همکاریهای بینالمللی و تبادل تجربیات با کشورهای پیشرو در زمینه دامپزشکی آبزیان برای استفاده از بهترین روشها و تکنیکهای مدیریتی.
اجرای این پیشنهادات میتواند به بهبود وضعیت بهداشتی و افزایش بهرهوری صنعت آبزیان کمک کند.
در حوزه صنعت آبزیان، مسئولین فنی بهداشتی دامپزشکی نقش کلیدی در حفظ و ارتقاء سلامت آبزیان و تضمین بهداشت محصولات آبزی ایفا میکنند. وظایف اصلی آنها عبارتند از؛
۱. پایش و کنترل بیماریها: نظارت بر بیماریهای رایج در آبزیان و اجرای برنامههای پایش منظم برای شناسایی زودهنگام بیماریها.مدیریت شیوع بیماریها از طریق اقداماتی مانند قرنطینه، درمان و معدومسازی بهداشتی آبزیان بیمار
۲. نظارت بر بهداشت محیط و آب: ارزیابی و نظارت بر کیفیت آب و محیط پرورش آبزیان برای جلوگیری از آلودگی و شرایط نامساعد.نظارت بر بهداشت و ضدعفونی تاسیسات پرورش آبزیان، تجهیزات و ابزارهای استفاده شده
۳.کنترل کیفیت خوراک آبزیان: بررسی کیفیت و سلامت خوراک آبزیان و اطمینان از عدم وجود آلودگیهای میکروبی، شیمیایی و سایر عوامل مضر
۴. مدیریت بهداشت محصولات آبزی: نظارت بر فرآوری، بستهبندی و نگهداری محصولات آبزی برای اطمینان از بهداشت و کیفیت آنها.انجام آزمایشات لازم برای تضمین عدم وجود عوامل بیماریزا و آلایندههای شیمیایی در محصولات نهایی
۵..آموزش و ترویج بهداشت و سلامت: آموزش و ترویج روشهای بهداشتی مناسب در میان تولیدکنندگان و کارگران صنعت آبزیان.آموزش بهداشت عمومی و شیوههای پیشگیری از بیماریها به کارکنان و جامعه محلی.
۶.ارائه مشاوره فنی: ارائه مشاوره و راهنمایی به پرورشدهندگان آبزیان در زمینههای مرتبط با بهداشت و سلامت آبزیان.کمک به انتخاب و اجرای روشهای بهینه برای بهبود سلامت و بهرهوری در مزارع پرورش آبزیان.
۷.تدوین و اجرای استانداردهای بهداشتی: تدوین و اجرای استانداردهای بهداشتی برای تولید و فرآوری آبزیان.ومشارکت در توسعه قوانین و مقررات بهداشتی مرتبط با صنعت آبزیان
نکته پایانی
با توجه به پتانسیل بالای استان خراسان رضوی در زمینه آبزیپروری و بازارهای داخلی و خارجی، پیشبینی میشود که استان در آینده به یکی از قطبهای اصلی تولید و صادرات آبزیان تبدیل شود.سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه، آموزش بخصوص درسطح دانشکده ها واتحادیه ها و توسعه زیرساختها میتواند به تقویت این صنعت کمک کند. توسعه آبزیپروری در استان خراسان رضوی نه تنها به بهبود امنیت غذایی کمک میکند بلکه پتانسیل بالایی برای ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی در مناطق مختلف استان دارد.
و آنچه مهم است حضور مسئول فنی دامپزشک در این واحدها ضمن کاهش بیماری های و سایر مخاطرات بهداشتی می تواند زمینه ساز و سبب افزایش بهروری شده و ضمن حفظ سرمایه تولیدکنندگان در این بخش، به افزایش هرچه بیشتر سرمایه آنها نیز منجر شود. لذا حضور این دسته از دامپزشکان با دانش فنی و تخصصی در حوزه آبزیان، نقش بسیار مهمی در پایداری، ثبات و پویایی این صنعت و شاغلین آن داشته باشد.
دکتر محمد بیات
دامپزشک
این پایگاه خبری بر اساس مجوز معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشغول فعالیت است. این پایگاه خبری تابع قوانین جمهوری اسلامی ایران بوده و هر گونه برداشت از مطالب آن تنها با ذکر منبع مجاز می باشد.