چالش‌ها و افق‌های سازمان نظام دامپزشکی؛ نقدی بر رویکردها و راهبردهای نوین

فاخته- در روزهای اخیر، سلسله نشست‌های سازمان نظام دامپزشکی کشور با حضور فعال دکتر عباسعلی مطلبی، رئیس سازمان نظام دامپزشکی کشور و جمعی از صاحب‌نظران این حوزه برگزار شد. این جلسات به بررسی ابعاد مختلف پیشرفت‌ها و چالش‌های پیش‌روی این حرفه حیاتی پرداختند. محور اصلی این گفتگوها، واگذاری مسئولیت‌های آموزشی و اجرایی به بخش خصوصی و شوراهای استانی با هدف ارتقای بهره‌وری و توانمندسازی نیروی متخصص دامپزشکی بود.

این رویکرد نوین که از سوی رئیس سازمان به‌عنوان تصمیمی میمون و مبارک  توصیف شده، نوید تحولی بنیادین در ساختار سنتی این نهاد دارد. اما در کنار ظرفیت‌های مثبت، چالش‌ها و موانع مهمی نیز وجود دارد که نیازمند توجه و راهکارهای مؤثر است.

سازمان نظام دامپزشکی کشور، به‌عنوان نهادی تخصصی در حوزه سلامت دام، تأمین امنیت غذایی و کنترل بیماری‌های مشترک انسان و دام، در سال‌های اخیر با مسئولیت‌هایی پیچیده و روزافزون روبرو شده است.

واگذاری آموزش به بخش خصوصی: فرصت‌ها و نگرانی‌ها

یکی از نکات برجسته در سخنان رئیس سازمان، واگذاری امر آموزش به بخش خصوصی بود. دکتر مطلبی این اقدام را تجربه‌ای موفقیت‌آمیز ارزیابی کرده و بر نقش قانونی و مؤثر شرکت‌های آموزشی در پیشبرد آموزش تأکید دارد. از دیدگاه ایشان، این مسیر می‌تواند با کاهش بار اجرایی از دوش سازمان و فراهم‌کردن زمینه نوآوری در محتوای آموزشی، سطح علمی و مهارتی دامپزشکان و نیروهای مرتبط را ارتقا دهد.
این طرح، به‌ویژه با هدف ایجاد حداقل یک شرکت آموزشی توانمند در هر استان، می‌تواند منجر به توزیع عادلانه فرصت‌های آموزشی در سراسر کشور شود.
با این حال، واگذاری آموزش با نگرانی‌های قابل توجهی نیز همراه است. دکتر مطلبی به‌صراحت اذعان کرده است که در حوزه آموزش بهره‌برداران و تربیت کارگران فنی، اقدامات مؤثری صورت نگرفته است. این اعتراف پرسش‌هایی جدی درباره ظرفیت واقعی بخش خصوصی برای پوشش آموزش‌های موردنیاز و تضمین کیفیت دوره‌ها ایجاد می‌کند.

مزایا:

1. تمرکز شرکت‌های خصوصی بر آموزش‌های تخصصی و به‌روزرسانی .
2. ایجاد رقابت سالم برای ارتقاء کیفیت.
3. کاهش بروکراسی و افزایش سرعت اجرای دوره‌ها.

معایب و موانع:

1. نبود نظارت کافی بر کیفیت آموزش.
2. پراکندگی و فقدان یکپارچگی در محتوای آموزشی.
3. محرومیت برخی بهره‌برداران به دلیل هزینه یا موقعیت جغرافیایی.

راهکارها:

۱.تدوین استانداردهای ملی با نظارت سازمان نظام دامپزشکی.
۲.حمایت مالی از بهره‌برداران برای دسترسی به آموزش.
۳.ارزیابی مستمر عملکرد شرکت‌های آموزشی.

ضعف آموزش عالی و ضرورت بازآموزی

رئیس سازمان نظام دامپزشکی با صراحت به ضعف نظام آموزش عالی در تربیت نیروی متخصص دامپزشکی اشاره کرده است. به باور او، دانشگاه‌ها نتوانسته‌اند پاسخگوی نیازهای عملی بازار کار باشند.

نقاط ضعف:

1. عدم تطابق محتوای درسی با نیازهای صنعت.
2. تأکید افراطی بر نظریه و کمبود آموزش عملی.
3. نبود آموزش‌های هدفمند برای کارگران و کلینیسین‌های فنی.

پیشنهادات:

۱.بازنگری در سرفصل‌ها با همکاری سازمان نظام دامپزشکی.
۲.طراحی دوره‌های بازآموزی تخصصی برای فارغ‌التحصیلان.
۳.حمایت از آموزش‌های مهارتی برای رده‌های فنی.

شوراهای استانی؛ اختیارات گسترده، منابع محدود؛ شوراهای استانی؛ قلب هایی که بی‌خون می تپند!

یکی دیگر از تأکیدات رئیس سازمان، برابری اختیارات شوراهای استانی با شورای مرکزی بود. مشارکت اساتید و نیروهای باتجربه استانی در تصمیم‌سازی‌ها، می‌تواند برنامه‌ریزی را متناسب با نیازهای منطقه‌ای کند.
اما مشکل بزرگ، نبود بودجه و نیروی انسانی کافی برای شوراهای استانی است. به گفته دکتر مطلبی، پس از واگذاری وظایف به سازمان نظام، بودجه‌ای برای اجرای آن اختصاص نیافته و نیروی انسانی نیز تأمین نشده است.

مزایا:

۱.بهره‌مندی از ظرفیت علمی استانی.
۲.انعطاف در تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای.
۳.تقویت ارتباط مرکز با استان‌ها.

چالش‌ها:

۱.نقش صرفاً نظارتی برخی شوراها.
۲.عدم توازن در تقسیم وظایف.
۳.کمبود منابع مالی و انسانی.

راهکارها:

۱.افزایش اختیارات اجرایی شوراهای استانی.
۲.آموزش و تقسیم مسئولیت‌ها به‌صورت هدفمند.
۳.تخصیص بودجه مستقل و پشتیبانی دولت.

مشکلات مالی و کمبود منابع انسانی؛ موانع اصلی توسعه

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، فقدان منابع مالی و انسانی متناسب با وظایف محوله است. دکتر مطلبی از ناعدالتی در تخصیص بودجه و عدم تأمین زیرساخت‌ها انتقاد کرده است.

پیامدها:

۱.افت کیفیت خدمات دامپزشکی.
۲.کاهش انگیزه و توان کارکنان.
۳.رکود در اجرای برنامه‌های توسعه‌ای.

راهکارها:

۱.رایزنی با نهادهای بالادستی برای بودجه‌ریزی عادلانه.
۲.تنوع‌بخشی به منابع درآمدی (خدمات، آموزش، مشارکت خصوصی).
۳.جذب نیروی متخصص با مشوق‌های هدفمند.

امنیت غذایی و نقش مغفول سازمان نظام دامپزشکی

دکتر مطلبی به‌درستی بر نقش کلیدی سازمان نظام دامپزشکی در تضمین امنیت غذایی کشور تأکید دارد. این سازمان، با ۵۰ هزار عضو، نیازمند دیده شدن و حمایت عملی از سوی دولت است.
بی‌توجهی به ظرفیت‌های این نهاد طی ۲۸ سال اخیر، عدم جذب نیروی کافی و ضعف زیرساختی، مانع تحقق پتانسیل واقعی آن به‌عنوان اتاق فکر دامپزشکی کشور شده است.

توصیه‌ها:

۱.ارتقای جایگاه سازمان در نظام تصمیم‌گیری بخش کشاورزی.
۲.استفاده از تجربیات اساتید و پیشکسوتان.
۳.تقویت همکاری میان بخش دولتی و خصوصی.

پیشنهادات راهبردی برای عبور از بحران‌ها

1. تخصیص بودجه مستقل و کافی متناسب با وظایف جدید سازمان.
2. بازنگری در نظام آموزش عالی دامپزشکی با هماهنگی وزارت علوم.
3. تدوین استانداردهای ملی برای شرکت‌های آموزشی خصوصی و نظارت مستمر بر آن‌ها.
4. تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات برای آموزش و ارتباطات سازمانی.
5. ایجاد کارگروه‌های تخصصی با حضور نمایندگان ذینفعان برای حل مسائل راهبردی.
6. ترویج نقش دامپزشکی در امنیت غذایی از طریق کمپین‌های اطلاع‌رسانی.
در پایان،با توجه به مطالب مطرح‌شده، می‌توان گفت که سازمان نظام دامپزشکی با وجود ظرفیت بالا و مسئولیت‌های کلیدی، با موانع متعددی در حوزه آموزش، منابع، اختیارات شوراها و زیرساخت‌های اجرایی روبه‌رو است.

راهکارهای کلان پیشنهادی:

۱.یکپارچه‌سازی نهادی: ادغام نهادهای موازی در یک سازمان مستقل دامپزشکی و دامپروری تحت مدیریت شورایی غیرسیاسی

2. نظارت هوشمند بر آموزش خصوصی:  
   - تدوین استانداردهای اجباری توسط سازمان نظام.  
   - ایجاد سامانه‌ی یکپارچه نظارتی مشابه سامانه‌ی کنونی سازمان (ساندا) برای رصد کیفیت دوره‌ها .  

3. تأمین مالی شوراهای استانی:  
   - تخصیص درصدی از درآمدهای محلی (مانند عوارض کشتارگاه‌ها).  
   - استفاده از ظرفیت‌های فناوری اطلاعات  برای کاهش هزینه‌های اجرایی.  

4. بازتعریف آموزش عالی:  
   - الزام دانشگاه‌ها به آموزش‌های عملی در کشتارگاه‌ها، دامداری‌ها و کلینیک‌ها (مطالعهٔ موردی: تجربیات دکتر شایان‌خواه به‌عنوان مسئول فنی کشتارگاه‌ها و فارم دامداری‌ ها و ).  
   - گنجاندن دروس سلامت واحد  و مدیریت بحران در سرفصل‌ها .  

5. تبدیل سازمان نظام دامپزشکی کشور 
 به اتاق فکر ملی در حوزه امنیت و سلامت غذایی : استفاده از ظرفیت ۵۰‌هزار نفری اعضا برای ارائهٔ مشاوره‌های تخصصی در امنیت غذایی و پیشگیری از همه‌گیری‌ها به نهادهای حاکمیتی.

۶.هم‌افزایی میان سازمان، شرکت‌های آموزشی و آموزش عالی.

۷.یکپارچه‌سازی استانداردهای آموزشی و صلاحیت‌سنجی.

۸.تأمین منابع مالی و انسانی متناسب با وظایف.

۹.تجهیز شوراهای استانی به اختیارات اجرایی واقعی.

۱۰.برگزاری همایش‌های علمی برای ارتقای دانش حرفه‌ای.

در مجموع، بیانات رئیس سازمان نظام دامپزشکی نقشه راهی برای تحول در این سازمان ترسیم می‌کند. اقداماتی چون واگذاری آموزش به بخش خصوصی و تقویت شوراهای استانی، اگر با رفع موانع مالی و اجرایی همراه شوند، می‌توانند موتور محرک تحولات مثبت در حرفه دامپزشکی باشند. دولت و نهادهای مسئول باید با درک اهمیت استراتژیک دامپزشکی در سلامت و امنیت غذایی، حمایت‌های عملی و فوری از این سازمان به‌عمل آورند تا «طوفان فکری» مدنظر دکتر مطلبی، به طوفانی از تحولات مثبت در نظام دامپزشکی کشور تبدیل شود.

دکتر جواد شایان خواه