جایگزینی آزمایش‌های حیوانی در آموزش و پژوهش علوم زیستی؛ گامی به سوی آینده‌ای اخلاقی و علمی

به گزارش فاخته به نقل از روابط عمومی موسسه رازی، دکتر شهاب الدین صافی، عضو کمیته حقوق و رفاه حیوانات و اخلاق حرفه‌ای جامعه دامپزشکی و سازمان نظام دامپزشکی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، در این کارگاه که در سالن دانش کتابخانه و در جمع مدیران، محققان و کارشناسان موسسه رازی، برگزار شد، به بررسی دو جنبه کلیدی جایگزینی آزمایش‌های حیوانی از دیدگاه اخلاقی و علمی پرداخت و گفت: از منظر اخلاقی، کاهش آسیب به حیوانات و رعایت حقوق حیوانات از اولویت‌های اساسی است. 

وی تاکید کرد: روش‌های جایگزین، مانند مدل‌های کامپیوتری، کشت سلولی سه‌بعدی و فناوری‌های میکروفلوئیدیک، می‌توانند نتایجی مشابه یا حتی دقیق‌تر از مدل‌های حیوانی ارائه دهند، بدون اینکه به حیوانات آسیبی وارد شود.

دکتر صافی، از منظر علمی به محدودیت‌های آزمایش‌های حیوانی اشاره کرد و افزود: تفاوت‌های فیزیولوژیک، ژنتیکی و اپی‌ژنتیکی بین انسان و حیوانات اغلب باعث می‌شود نتایج حاصل از این آزمایش‌ها در بسیاری از موارد به انسان تعمیم‌پذیر نباشد، به عنوان مثال میزان تعمیم موفقیت آمیز نتایج حاصل از مدل حیوانی به انسان، در بیماری سرطان، تنها 8 درصد است! 

وی اظهار کرد: پیشرفت‌های علمی نشان داده‌اند که روش‌های جایگزین نه‌تنها از نظر اخلاقی مطلوب‌تر هستند، بلکه دقت و قابلیت اطمینان بیشتری در شبیه‌سازی پاسخ‌های بیولوژیکی انسان ارائه می‌دهند.»

پیشرفت‌های جهانی در روش‌های جایگزین 

عضو کمیته حقوق و رفاه حیوانات و اخلاق حرفه‌ای جامعه دامپزشکی و سازمان نظام دامپزشکی در ادامه با بیان این که استفاده از حیوانات در آموزش پزشکی در بسیاری از دانشگاه‌های معتبر جهان، متوقف شده، یادآور شد: این تحول نتیجه پیشرفت‌های علمی و افزایش آگاهی از حقوق حیوانات است. 

وی، همچنین روش‌های جایگزین از جمله مدل‌های کامپیوتری و شبیه‌سازی‌های in silico برای پیش‌بینی پاسخ‌های بیولوژیکی و دارویی، کشت‌های سلولی پیشرفته مانند ارگانوئیدها و سیستم‌های ارگان‌-روی-چیپ که رفتار بافت‌های انسانی را شبیه‌سازی می‌کنند، فناوری‌های غیرتهاجمی مانند تصویربرداری های پیشرفته برای مطالعه فرآیندهای بیولوژیکی، استفاده از مدل ها، مانکن ها و واقعیت مجازی در آموزش علوم زیستی را به عنوان نمونه هایی از این روش ها مثال زد و تاکید کرد: این روش‌ها نه‌تنها در بسیاری از موارد، آزمایش‌های حیوانی را غیرضروری کرده‌اند، بلکه به دانشجویان و پژوهشگران امکان می‌دهند مهارت‌های علمی پیشرفته‌تری کسب کنند که با نیازهای بازار کار مدرن هم‌راستا است.

دکتر صافی همچنین، با اشاره به تلاش‌های پژوهشگران ایرانی در راستای ترویج روش‌های جایگزین، از فعالیت‌های جامعه دامپزشکی و سازمان نظام دامپزشکی کشور در تدوین مرام‌نامه‌ها و راهنماهای اخلاقی برای رعایت حقوق و رفاه حیوانات قدردانی کرد و گفت: موسسه رازی با پیگیری استانداردهای جهانی و تعهد به اصول اخلاقی، می‌تواند با ایجاد یک واحد تخصصی برای پژوهش و پیاده‌سازی روش‌های جایگزین، الگویی پیشرو برای سایر موسسات تحقیقاتی و دانشگاه‌های کشور باشد.

وی تصریح کرد: موسسه رازی به‌عنوان یکی از پیشگامان تحقیقات زیست‌پزشکی در ایران، با برگزاری چنین کارگاه‌هایی نشان داده به مسائل روز دنیا و استانداردهای اخلاقی در پژوهش متعهد است. 

دکتر صافی، با طرح پیشنهاد ایجاد مرکزی تخصصی برای توسعه و اعتبارسنجی روش‌های جایگزین در موسسه رازی که می تواند به تسریع این روند کمک کند، اضافه کرد: این مرکز می‌تواند با تمرکز بر فناوری‌های نوین، مانند هوش مصنوعی و مدل‌سازی زیستی، نقشی مهم در کاهش وابستگی به آزمایش‌های حیوانی و حرکت به سوی آینده‌ای پایدار و اخلاق‌مدار در پژوهش ایفا کند.

خبرهای حوزه دامپزشکی و صنایع دام و طیور را در کانال تلگرامی فاخته دنبال کنید. (کلیک کنید)

دیدگاه خود را در خصوص این گزارش، از قسمت نظرات، به اشتراک بگذارید.

در پایان کارگاه، جلسه پرسش و پاسخ برگزار شد و طی آن شرکت‌کنندگان به بحث درباره چالش‌ها و فرصت‌های پیاده‌سازی روش‌های جایگزین در ایران پرداختند و موضوعاتی مانند نیاز به آموزش پژوهشگران و ضرورت تدوین قوانین ملی برای حمایت از این رویکردها مورد توجه قرار گرفت.