نگاهی به تشکیلات اداری دامپزشکی و جایگاه دامپزشکان در کشورهای مختلف؛ گزارش سوم؛ اتحادیه اروپا؛ ایتالیا

فاخته- ایتالیا کشوری گرم و آفتابی در جنوب اروپا است. نقشه ایتالیا در جهان فرمی شبیه به چکمه دارد و شبه‌جزیره‌ای در قلب دریای مدیترانه است.

پایتخت ایتالیا شهر رم و مهد تمدن روم باستان، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان است که همچنان نقش مهمی در سیاست، فرهنگ و هنر اروپا ایفا می‌کند. در سال 2026 ایتالیا حدود 59 میلیون نفر جمعیت دارد و با داشتن شهرهای تاریخی مانند فلورانس، ونیز و میلان در سطح جهانی شناخته‌شده است.

ایتالیا در ساختار دامپزشکی دولتی‌اش ترکیبی از مداخلات مرکزی و شبکه‌های منطقه‌ایِ علمی دارد که نقش‌های تشخیصی، پژوهشی و کنترلی را قوت می‌بخشد. مدل ایتالیا را می‌توان «مرکزی-شبکه‌ای» نامید: سیاست‌گذاری و نظارت کلان در سطح ملی است، اما اجرای فنی و آزمایشگاهی از طریق یک شبکه قوی از «Istituti Zooprofilattici Sperimentali» (IZS — مؤسسه‌های آزمایشگاهی زیوپروفیلاتیک تجربی) و ساختارهای استانی صورت می‌گیرد. 

گزارش شماره ۳ — ایتالیا (Italy)؛ بررسی جایگاه تشکیلات اداری دامپزشکی و موقعیت حرفه‌ای دامپزشکان

۱. ساختار کلان اداره دامپزشکی در ایتالیا

۱-۱. سطح ملی — وزارت سلامت (Ministero della Salute)

مسئولیت‌های کلان و سیاست‌گذاری‌های بهداشت دام و ایمنی غذایی در وزارت سلامت ایتالیا متمرکز است. این وزارتخانه از طریق بخش‌های تخصصی، معیارها و دستورالعمل‌های ملی برای کنترل بیماری‌ها، ردیابی محصولات دامی، و هماهنگی با قوانین اتحادیه اروپا را وضع و ابلاغ می‌کند. نقش ملی شامل مدیریت بحران‌های اپیدمیولوژیک و تعیین چارچوب قانونی است. 

۱-۲. شبکه مؤسسات آزمایشگاهی منطقه‌ای — Istituti Zooprofilattici Sperimentali (IZS)

شبکه‌ی IZS در عمل بازوی فنی ـ آزمایشگاهی کشور است: این مؤسسات منطقه‌ای وظیفه تشخیص بیماری‌ها، پایش اپیدمیولوژیک، کنترل کیفیت غذایی و پژوهش را برعهده دارند. ده‌ها سال است که IZSها جزء ابزارهای کلیدی برای مدیریت بیماری‌های حیوانی، آزمایش نمونه‌ها و پشتیبانی علمی از سیاست‌گذاران ملی به شمار می‌آیند. هر IZS پوشش جغرافیایی مشخصی دارد (مثلاً IZSVe برای شمال‌شرقی، IZSLT برای لاتزیو و توسکانی، و غیره) و با وزارت سلامت و خدمات بهداشتی منطقه‌ای همکاری نزدیک دارند. 

۱-۳. سطح منطقه‌ای و محلی

اجرای عملیاتی با مشارکت سرویس‌های دامپزشکی منطقه‌ای و دفاتر محلی انجام می‌شود؛ این نهادها با مراکز تولید، کشتارگاه‌ها، بازارها و کلینیک‌ها در ارتباط روزانه‌اند و نمونه‌برداری، بازرسی‌های بهداشتی و اقدامات قرنطینه را اجرا می‌کنند. شبکه‌ی IZS و آزمایشگاه‌های مرجع ملی نیز در کنار این سرویس‌ها قرار دارند تا پشتیبانی فنی و تشخیصی ارائه دهند. 

۲. نقش‌ها و انواع دامپزشکان در ایتالیا

۲-۱. دامپزشکان رسمی (Veterinari ufficiali / Official veterinarians)

دامپزشکان رسمی در ساختار دولتی کار می‌کنند و مسئولیت کنترل بهداشتی در کشتارگاه‌ها، صدور گواهی‌های بهداشتی برای تجارت داخلی و صادرات، اجرای برنامه‌های ملی کنترل بیماری (مثلاً واکسیناسیون‌های هدفمند) و اقدامات نظارتی در مبادی ورودی را بر عهده دارند. آن‌ها اغلب با شبکه‌ی IZS و وزارت سلامت تعامل مستقیم دارند. 

۲-۲. دامپزشکان بخش خصوصی

بخش خصوصی گستره‌ای از خدمات بالینی (حیوانات خانگی و دام‌های بزرگ)، مشاوره مدیریت سلامت گله، خدمات آزمایشگاهی خصوصی و همکاری با صنعت خوراک و داروسازی را ارائه می‌دهد. فعالیت در شهرهای بزرگ مانند رم و میلان برای دامپزشکان حیوانات خانگی بسیار پررونق است و دامپزشکان بخش خصوصی معمولاً در کنار کار بالینی، در پروژه‌های تحقیقاتی یا قراردادی با صنایع کشاورزی نیز مشارکت دارند. 

۲-۳. پژوهش و آزمایشگاه‌های مرجع

IZSها و برخی مراکز تحقیقاتی (همکاری با Istituto Superiore di Sanità و دانشگاه‌ها) محل تجمع دامپزشکان پژوهشی و اپیدمیولوژیست‌هاست. این نهادها مسئول نظارت روی عوامل زئونوتیک، مقاومت آنتی‌بیوتیکی، و توسعه فناوری‌های تشخیصی هستند. حضور آزمایشگاه‌های مرجع ملی کمک می‌کند تا ایتالیا در شبکه‌ی اروپایی نظارت بیماری‌های دامی نقش برجسته‌ای داشته باشد. 

۳. جایگاه اجتماعی، حرفه‌ای و حقوقی دامپزشکان در ایتالیا

نقش اجتماعی و قانونی: دامپزشکان در ایتالیا به‌عنوان ضامن ایمنی غذایی و سلامت عمومی شناخته می‌شوند؛ فعالیت‌هایشان از کنترل محصولات پروتئینی تا پیشگیری از بیماری‌های قابل‌انتقال به انسان اهمیت دارد. سازمان‌های صنفی و نظام‌وارِ محلی و ملی نیز به تثبیت این جایگاه کمک می‌کنند. 

نهاد صنفی ملی — FNOVI: «Federazione Nazionale Ordini Veterinari Italiani» نمایندهِ مجموعه‌ی «Ordini» (انجمن‌ها/نظام‌های استانی) است و نقش هماهنگ‌کننده، حمایتی و ارتقایی برای حرفه دامپزشکی دارد؛ ثبت‌نام در دفترهای استانی، مقررات حرفه‌ای و آموزش مداوم از طریق این کانال‌ها پیگیری می‌شود. 

۴. چالش‌ها و روندهای نوظهور در ایتالیا

مقاومت آنتی‌بیوتیکی و برنامه‌های نظارتی: نظارت و شبکه‌های مرجع برای پایش مقاومت میکروبی یکی از اولویت‌هاست؛ IZSها سهم بزرگی در این برنامه‌ها دارند.

یکپارچه‌سازی اطلاعات و دیجیتال‌سازی: حرکت به سمت سامانه‌های ملی ردیابی و پایش دیجیتال مزرعه تا میز مصرف‌کننده در دستور کار است. 

نیروی انسانی و توزیع جغرافیایی: مانند بسیاری از کشورهای اروپایی، تمرکز دامپزشکان در مناطق شهری و کمبود نیروی متخصص در بخش دام‌های بزرگ و مناطق روستایی یک چالش است. 

تقویت رویکرد One Health: همکاری بین سلامت انسان، سلامت حیوان و محیط زیست در برنامه‌ریزی‌های ملی و منطقه‌ای بیشتر برجسته شده است. 

خبرهای حوزه دامپزشکی و صنایع دام و طیور را در کانال تلگرامی فاخته دنبال کنید. (کلیک کنید)

دیدگاه خود را در خصوص این گزارش، از قسمت نظرات، به اشتراک بگذارید

۵. جمع‌بندی؛

مدل ایتالیا ترکیبی‌ست از حکمرانی ملی و شبکه‌های قدرتمند آزمایشگاهی منطقه‌ای (IZS) که توان تشخیصی، پژوهشی و نظارتی قوی‌ای فراهم می‌آورند. این ساختار برای کشوری با تولیدات دامی متنوع و صادرات غذایی قابل توجه، یک مزیت عملیاتی است؛ اما نیاز به تقویت دیجیتال‌سازی، توزیع نیروی انسانی و برنامه‌های ضدِ مقاومت آنتی‌بیوتیکی همچنان برجسته است. همکاری نزدیک بین وزارت سلامت، IZSها و نهادهای صنفی (FNOVI و Ordini محلی) ستون‌های پایداری نظام دامپزشکی ایتالیا را تشکیل می‌دهند. 

منابع و مراجع 

1. Ministero della Salute (Italy) — Sezione Sicurezza Alimentare & Veterinaria. 

2. شبکه Istituti Zooprofilattici Sperimentali (IZS) — صفحات رسمی و شرح مأموریت IZS (مثال: IZSAM, IZSVe, IZSLT, IZSM و...). 

3. FNOVI — Federazione Nazionale Ordini Veterinari Italiani — اطلاعات ساختاری و حرفه‌ای درباره نظام‌های استانی و ملی. 

4. مراجع ملی پژوهشی و آزمایشگاهی مرتبط با IZS و Istituto Superiore di Sanità (برای داده‌های اپیدمیولوژیک و برنامه‌های مقاومت آنتی‌بیوتیکی).